فقیه و سلطان

فقیه و سلطان

درباره نویسنده وجیه کوثرانی:

وجیه کوثرانی نویسنده کتاب فقیه و سلطان، متولد 1941، مورخ لبنانی است. او دارای لیسانس تاریخ از دانشگاه لبنان، فوق لیسانس تاریخ از دانشگاه بروکسل و دکترای تاریخ از دانشگاه سوربن است. کوثرانی زمانی، بین سال‌های 2005 – 1975، استاد دانشگاه لبنان بوده است. او همچنین سردبیری مجلۀ «منبر الحوار» بیروت و مدیریت مطالعات و پژوهش‌های مرکز دراسات الوحده العربیه را در کارنامۀ کاری خود دارد و هم‌اکنون مدیر علمی مرکز عربی مطالعات و پژوهش‌های سیاسی دوحۀ قطر است.

پژوهش‌های کوثرانی عمدتاً بر تاریخ اندیشه و تاریخ سیاسی – اجتماعی اسلام و مسلمانان متمرکز است. از آثار وجیه کوثرانی می‌توان به کتاب‌های «دشوارۀ دولت، فرقه‌گرایی و مسئلۀ روش‌شناسی در پژوهش‌های تاریخی لبنان»، «قدرت، جامعه و کنش سیاسی»، «در کشاکش اصلاحگرایی فقهی شیعه و ولایت فقیه»، «دولت و خلافت در گفتمان عربی در ابتدای کمالیسم در ترکیه» و «مسئلۀ خیزش عربی: بحرانِ گذار از جامعۀ سلطانی به جامعۀ ملی» اشاره کرد.

درباره کتاب فقیه و سلطان:

وجیه کوثرانی در کتاب «فقیه و سلطان»، به رابطۀ دین و سیاست در حکومت‌های عثمانی، صفویه و قاجاریه می‌پردازد، اما در فصل نخست این کتاب، با هدف ارائۀ پیش‌زمینه‌ای تاریخی از موضوع بحث، به دوره‌های پیش از تشکیل پادشاهی‌های صفوی، عثمانی و قاجار نیز پرداخته شده و رابطۀ دین و سیاست در این دوره‌ها نیز مورد بررسی‌ای اجمالی قرار گرفته تا خواننده با پیش‌زمینه‌ای تاریخی از موضوع، وارد بحث اصلی کتاب شود. یکی از موضوعات اصلی کتاب بررسی تاریخی چندوچونِ استفادۀ ابزاری از دین در طول تاریخ سرزمین‌های اسلامی، از خلال بررسی تاریخی رابطۀ دین و سیاست در دوره‌های مورد بحث در کتاب، است.

کوثرانی در کتاب «فقیه و سلطان» رابطۀ دین و سیاست را با رویکردی تاریخ‌محور و با توجه به بافت و زمینۀ تاریخی دوره‌هایی از تاریخ سرزمین‌های اسلامی که در این کتاب به آن‌ها می‌پردازد، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. او رویکردی نقادانه را در بررسی و تحلیل خود به کار می‌برد و ما را به این موضوع توجه می‌دهد که در دوره‌های پادشاهی صفوی و قاجار در ایران و امپراتوری عثمانی در ترکیه، چه نوع رابطه‌ای میان فقها و سلاطین برقرار بوده و آن‌ها چطور باهم تعامل داشته‌اند و دین چگونه به‌سود قدرت سیاسی مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفته و به منافع حکومت تقلیل می‌یافته است.

این اثر از منظری نقادانه و موشکافانه و با محوریت رابطۀ دین و سیاست، به دوره‌هایی از تاریخ ایران و عثمانی نور می‌تاباند تا رابطۀ میان اسلام و سیاست در عصر حاضر را نیز، در پرتو بررسی این رابطه در دوره‌های مورد بحث در کتاب، قابل درک سازد.

قسمتی از کتاب فقیه و سلطان:

سکولاریسم در ذات خود به‌هیچ‌وجه ضد دین نیست، بلکه ضد بهره‌برداری از دین در راستای سیاست و حزب‌گرایی است. حتی ضد شخصیت‌های دینی هم نیست، بلکه ضد بهره‌کشی شخصیت‌های دینی و مذهبی از دین در سپهر سیاست است. امروزه کسانی به نام دین، با فرهنگ انتقادی، زیبایی‌شناسی و هنری به رویارویی می‌پردازند، اینان در حقیقت رویۀ برهم‌زدن سیاست و فرهنگ در جامعه را در پیش گرفته‌اند. تصور نمی‌کنم غایت آن‌ها حمایت از دین باشد، بلکه بر این باورم که غایت آن‌ها حمایت از گونه‌ای روابط سیاسی است که بر پایۀ سیاسی کردن دین و کاربست آن علیه سیاست مدنی و فرهنگی با همدیگر قرار دارد.