دین و حکمرانی

مسئله‌ی رابطه‌ی بین دین، حکومت، دینداری، حکمرانی و … مسئله‌ای‌ست که قرن‌هاست موضوع بحث و جدل است و تا امروز به خاصه در ممالک اسلامی، با توجه به حجم زیاد نظریه‌ها و ایده‌هایی که پیرامون آن وجود دارد، چندان راه به جایی نبرده است. کتاب «دین و حکمرانی؛ چالش‌ها و تأمل‌ها» مجموعه‌ مقاله‌هایی از نویسندگان و متفکران مختلف است که به پرسش‌های بسیاری پیرامون حکومت دینی، حکومت عرفی، مشروعیت و مقبولیت حکومت، نظریه‌ی حکمرانی، مبانی فقه شیعی حکمرانی، دموکراسی، حجیت، حقوق مخالفان سیاسی، حقوق اقلیت‌های دینی و … پرداخته و با بررسی اجزای گونه‌گون هرکدام از این مباحث، سعی کرده‌اند تجزیه و تحلیل دقیقی ارائه دهند.

مقاله‌های کتاب دین و حکمرانی، به شکل مدون، نظام‌مند و تئوریکی نوشته و کنار هم قرار گرفته‌اند و در نوشتن آن‌ها مبانی مختلف فقهی، فلسفه‌ی سیاسی، حقوقی و … در نظر گرفته شده‌است. نویسندگان مقاله‌های کتاب سعی کرده‌اند همه‌ی مقتضیات این بحث را در مقاله‌های‌شان مطرح کنند، اینکه دین و حکمرانی چه‌طور به هم وصل می‌شوند و چه نسبتی دارند و آیا اساسا قابل تجمیع شدن هستند یا خیر و اینکه آرای فقهی شیعه در مواجهه با فلسیفه‌ی سیاسی مدرن چه وضعیتی دارند و … همگی در این کتاب به بحث گذاشته شده‌اند.

حکومت به چه معنا دینی است؟ حکومت دینی چه ویژگی‌هایی دارد؟ ملاک دینی بودن حکومت چیست؟ هر پاسخی به این پرسش مبتنی بر رویکرد خاصی به تعریف دین و نسبت آن با حکومت است. در این مقاله ابتدا رهیافت‌های رایج و رسمی به حکومت دینی و ملاک دینی بودن حکومت را بررسی می‌کنیم و کاستی‌های آن را از حیث مبادی نظری تشریح می‌کنیم. در ادامه بر اساس نسبت‌های مختلفی که می‌توان میان حکومت و دین برقرار کرد، به ارزیابی تعاریف متصور و محتمل حکومت دینی و ملاک دینی بودن حکومت می‌پردازیم. واژه حکومت دینی اسلامی واژه‌ای جدید است و در اندیشه سیاسی اسلامی سابقه‌ای دیرینه ندارد. در عین حال تاریخچه آن بسی بیش از تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. شاید بتوان سابقه کاربرد این اصطلاح را در جنبش‌های اسلامی نيمه دوم قرن بیستم جستجو کرد.