مذهب‌ها و طریقت‌ها در ترکیه

عبدالباقی گولپینارلی در این کتاب، مذاهب و طریقت‌های ترکیه را معرفی کرده و نحوه پیدایش و تداوم حیات‌شان را به تفصیل توضیح داده است. این‌کتاب برای اولین‌بار سال ۱۹۶۹ در استانبول منتشر شد. کتاب پیش رو ۲ بخش اصلی دارد که عبارت‌اند از «مذهب» و «طریقت‌هایی در مسیر اسماء» که بخش اول دربرگیرنده ۱۴ فصل و بخش دوم هم شامل ۵ فصل است.

در بخش اول، مخاطب با این‌فصول روبرو می‌شود: «عوامل ظهور مذاهب، تشیع»، «افسانه عبدالله بن سبا»، «امامیه، اصول اعتقادی، دوازده امام»، «زیدیه، بطریه، جارودیه، سلیمانیه، نعیمیه، نقاط افتراق زیدیه و امامیه»، «اسماعیلیه و شاخه‌های آن»، «خوارج، ظهور، شاخه‌ها، اعتقادات، اباضیه»، «معتزله و جبریه، مبانی افتراق؛ توحید و عدل، شاخه‌های معتزله»، «مرجئه، مجسمه، مشبهه»، «وهابیت، مذهب ظاهری، ابن هزم و ابن تیمیه، ظهور وهابیت و تاثیرات آن در ترکیه»، «ایمان و عمل نزد اهل سنت و جماعت، مذهب‌های مالکی، حنفی، شافعی و حنبلی، مشترکات اهل سنت»، «نقطه افتراق مذاهب اهل سنت و امامیه در فروع، و یک فتوا»، «باطنیه، تفسیر از نظر باطنیان، میزان ارتباط آن با اسماعیلیه، منابع، اعتقادات، سازمان و واکنش‌ها، دروزیه، نصیریه، یزیدیان»، «ادیان باطلی که از باطنیه به وجود آمدند، حروفیه، شیخیه، بابیه، بهائیت و قادریه» و «ادیانی که با تاثیرپذیری از اسلام تاسیس شدند، شیخیه، بابیه، بهائیت، قادیانه».

پنج‌فصلی هم که مخاطب در بخش دوم کتاب با آن‌ها روبروست، از این‌قرارند: «تفاوت طریقت و مذهب، طریق اسماء: طریقت‌های قادریه، رفاعیه، بدویه، دسوقیه، اکبریه، یسویه، کبرویه، شاذلیه، سعدیه و شاخه‌های آن»، «خلوتیه کارخانه تولید طریقت، روشنیه، گلشنیه، شاخه دوم و انشعاب‌های آن: شعبانیه، شاخه سوم: شمسیه، جراحیه، جهانگیر مصری و شاخه‌های دیگر، شاخه چهارم، ویژگی‌های هر یک از شاخه‌ها»، «نقشبندیه، قواعد یازده‌گانه و اساسی نقشبندیه، مجددیه، خالدیه، تاثیر نقشبندیه در حیات اجتماعی، تیجانیه، سلیمانجی‌ها، نورجیان»، «صفویه، بایرامیه، آق‌شمس‌الدینیه و حکمتیه، جلوتیه، شاخه هاشمیه، و طریقت‌های دیگر» و «ملامت، فتوت، طریقت‌های برآمده از ملامت: ابدال، قلندری‌ها، حیدری‌ها، جامی‌ها، شمسی‌ها و … ملامتیان بایرامی (حمزویان)، ملامتیان دوره سوم بکتاشیه، علویان، مولانا و مولویه، سماع و مقابله، دو نشئه در مولویه، عوامل ایجاد طریقت‌ها و وضعیت امروز.

می‌دانیم که در جنوب شرقی ترکیه اقلیتی از بهائیان زندگی می‌کنند. بهائیان ترکیه در سال‌های ۱۹۴۵، ۱۹۵۵، ۱۹۵۹ و ۱۹۶۱ در استانبول، آدانا و آنکارا تحت تعقیب قرار گرفتند. اساتید دانشگاه‌های استانبول و آنکارا، و دانشکده الهیات آنکارا در گزارشی کارشناسانه، بهائیت را دین باطلی اعلام کردند که پیروانی دارد. البته درباره نقش این‌تشکل برای ایجاد تفرقه و شکاف در جامعه در گزارش‌های مذکور بررسی خاصی به عمل نیامده است. بنابراین به سهولت می‌توان گفت که بهایی‌ها در ترکیه حضور دارند. آن‌ها دارای برخی رفتارهای باطنی نیز هستند. بهایی‌ها عالمان بزرگ و تاثیرگذار نزد مردم را بهایی معرفی می‌کنند. آن‌ها عادت کرده‌اند که تعداد خود را از آن‌چه هست بیشتر نشان دهند.

بهایی‌ها معابد خود را «مشرق‌الاذکار» می‌نامند. در عشق آباد ترکمنستان، شیکاگوی آمریکا، اوگاندا، سیدنی استرالیا و فرانکفورت آلمان معابدی ساخته‌اند. خودشان می‌گویند در جهان بیش از دو هزار مرکز روحانی دارند. آن‌ها از تبلیغات بسیار گسترده‌ای برخوردار هستند و کنفرانس‌ها و سمینارهای بین‌المللی ترتیب می‌دهند.