فتح خون (روایت محرم)

فتح خون (روایت محرم)

درباره نویسنده سید مرتضی آوینی:

سید مرتضی آوینی نویسنده کتاب فتح خون، در شهریور ۱۳۲۶ در شهر ری به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطهٔ خود را در شهرهای زنجان، کرمان و تهران به پایان رساند. او از کودکی با هنر انس داشت. شعر می‌سرود داستان و مقاله می‌نوشت و نقاشی می‌کرد. آوینی در جوانی به گفته بسیاری از آشنایان و نزدیکان آوینی، او در جوانی دگرگون شد و زندگی او در آغاز دهه ۱۳۴۰ با سال‌های انقلاب فرق بسیار داشت. گذشته او، کمتر در رسانه‌های ایران مورد بررسی قرار گرفته‌است. ابراهیم حاتمی‌کیا در یادداشتی در شهروند امروز می‌نویسد «آیا کسی مرتضای قبل از انقلاب را می‌شناسد. آنانی که در آن دوران با او حشرونشر داشته‌اند از مرتضای تثبیت شده بعد از شهادتش راضی‌اند؟»؛ و دخترش کوثر معتقد است برای برخی «آوینی خوب، آوینی مرده‌است.»

آوینی در سال ۱۳۴۴ به عنوان دانشجوی معماری وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. غزاله علیزاده، شهرزاد بهشتی و امیر اردلان از دوستان دوران دانشجویی او بودند. ارتباط مرتضی آوینی با غزاله علیزاده یکی از نکات پرابهام زندگی خصوصی او است. مرتصی آوینی با مریم امینی (زاده ۱۳۳۶) ازدواج کرد. به گفته همسرش، آن‌ها پیش از ازدواج آشنایی چند ساله داشتند (از پانزده‌سالگی) و با هم کتاب ردو بدل می‌کردند و به کنسرت و سخنرانی می‌رفتند. مرتصی آوینی که در آغاز خود را «کامران آوینی» معرفی می‌کرد به اشعار فروغ فرخزاد، احمد شاملو، و مهدی اخوان ثالث علاقه داشت. به ظاهر خود می‌رسید کراوات می‌زد و به فلسفهٔ غرب علاقه‌مند بود.

درباره کتاب فتح خون:

واقعه‌ی کربلا حماسه‌ای پرشکوه و عاشقانه است که با گذشت قرن‌ها از وقوع آن هم‌چنان دل‌های عاشقان جهان را با خود همراه می‌کند و گوشه‌ای از حقیقت انسان و عشق الهی را به آن‌ها می‌نمایاند. پژوهش‌های بسیاری درباره‌ی این واقعه انجام شده، بسیاری تلاش کرده‌اند تا بخشی از مفاهیم عرفانی و عمیق آن را رمزگشایی کنند اما هم‌چنان حق مطلب درباره‌ی آن گفته نشده است. فتح خون از معدود کتابهاست که توانسته  در این راه موفقیتی به دست آورد و بخشی از تجلی عشق در عاشورا را روایت کند.

فتح خون در ده فصل «آغاز هجرت عظیم‌»، «کوفه»‌، «مناظره‌ی عقل و عشق»‌، «قافله‌ی عشق در سفر تاریخ»‌، «کربلا»، «ناشئه الیل»‌، «فصل تمییز خبیث از طیّب (اتمام حجت‌)»، «غربال دهر»، «سیاره‌ی رنج» و «تماشاگه راز» روایت می‌شود. آوینی پیش‌تر دو فصل ششم و نهم کتاب را در مجلات «سوره» و «کتاب مقاومت» منتشر کرده بود. فصل دهم نیز شامل تعدادی از یادداشت‌ها و دست‌نوشته‌های پراکنده‌ی آوینی است.

آوینی در متن کتاب از احادیث و آیات متعدد قرآن استفاده کرده است و به رویداهای تاریخی هم‌چون «یوم الترویه» اشاره کرده است. برای نمونه به حدیثی از پیامبر در حکمت العقول ص54 اشاره می‌شود که در آن از پیامبر نقل شده «در آخر الزمان برادرى مورد اعتماد و درهمى حلال کمترین چیزهایی هستند که می‌توان یافت». آوینی در فتح خون با بیان مظلومیت سیدالشهدا و یارانش نقبی به حقیقت ماجرای عاشورا می‌زند و از راز و رمزهای آن پرده برمی‌دارد.

قسمتی از کتاب فتح خون:

«راوی: حسین دیگر هیچ نداشت که فدا کند، جز جان که میان او و ادای امانت ازلی فاصله بود… و این‌جا سدره‌المنتهی است. نه… که او سدره‌المنتهی را آن‌گاه پشت سر نهاده بود که از مکه پای در طریق کربلا نهاد… و جبرائیل تنها تا سدره‌المنتهی هم‌سفر معراج انسان است. او آن‌گاه که اراده کرد تا از مکه خارج شود گفته بود: مَن کانَ فینا باذلاً مُهجَتَهُ و مُوَطناً علی لِقاء اللهِ نفسهُ فَلیرحَل مَعَنا، فَاننی راحِلُ ان شاءَاللهُ تعالی.

سدره‌المنتهی مرزدار قلمرو فرشتگان عقل است، عقل بی‌اختیار. اما قلمرو آل کسا، ساحت امانت‌داری و اختیار است و جبرائیل را آن‌جا بار نمی‌دهند که هیچ، بال می‌سوزانند. آن‌جا ساحت اِنی اَعلَمُ ما لاتَعلمون است، آن‌جا ساحت علم لدنی است، رازداری خزاین آسمان‌ها و زمین؛ آن‌جا سُبُحات فنای فی الله است و بقای بالله، و مرد این میدان کسی است که با اختیار، از اختیار خویش درگذرد و طفل اراده‌اش را در استان ارادت قربانی کند… و چون این چنین کرد، درمی‌یابد که غیر او را در عالم اختیار و اراده‌ای نیست و هرچه هست اوست.

فرشتگان عقل به تماشاگه راز آمده‌اند و مبهوت از تجلیات علم لدنی انسان، به سجده افتاده‌اند تا آسمان‌ها و زمین، کران تا کران، به تسخیر انسان کامل درآید و رشته اختیار دهر به او سپرده شود؛ اما انسان تا کامل نشود، درنخواهد یافت که دهر، بر همین شیوه که می‌چرخد، احسن است. چشم عقل خطابین است که می‌پرسد: اَتَجعَلُ فیها مَن یفسِدُ فیها و یسفِکُ الدِماء… اما چشم دل خطاپوش است. نه آن‌که خطایی باشد و او نبیند… نه! می‌بیند که خطایی نیست و هرچه هست وجهی است که بی‌حجاب، حق را می‌نماید. هیچ پرسیده‌ای که عالم شهادت بر چه شهادت می‌دهد که نامی این چنین بر او نهاده‌اند؟»