تفکر نقادانه درباره مسائل اخلاقی

تفکر نقادانه درباره مسائل اخلاقی

درباره نویسندگان ریچارد پل و لیندا الدر:

دکتر ریچارد پل (Richard Paul) طرفدار برجسته تفکر انتقادی بود و با آثار خود،، متفکر برجسته در این زمینه است. وی در سال 1980 مرکز تفکر انتقادی را پس از تاسیس “بنیاد تفکر انتقادی” در دانشگاه ایالتی سونوما تأسیس کرد. او مفاهیم ، اصول و نظریه های اساسی را برای یک برداشت قوی و عادلانه از تفکر انتقادی تدوین و معرفی کرد. پاول بیش از دویست مقاله و هفت کتاب درباره تفکر انتقادی تألیف کرد. وی در طول 35 سال فعالیت خود به عنوان رهبر جنبش تفکر انتقادی کارگاه های آموزشی را به صدها هزار مربی ارائه داد.

دکتر لیندا الدر (Linda Elder) یک روانشناس آموزشی و دارای شهرت بین المللی در تفکر انتقادی است که هم روانشناسی و هم تفکر انتقادی را در سطح آکادمیک آموخته است. وی به مدت 25 سال رئیس بنیاد تفکر انتقادی و مدیر اجرایی مرکز تفکر انتقادی بوده است. او علاقه خاصی به رابطه اندیشه و احساسات و همچنین شناخت و عاطفه دارد و یک تئوری اصلی درباره مراحل رشد تفکر انتقادی تدوین کرده است. آلدر چهار کتاب در زمینه تفکر انتقادی و نیز 23 عنوان در کتابخانه “کتابخانه راهنمای اندیشمند” را تالیف کرده است.

درباره کتاب تفکر نقادانه درباره مسائل اخلاقی:

قضاوت کن، اما…

«قضاوت نکن.» این ظاهراً یکی از پُرطرفدارترین جمله‌ها در زبان فارسی است. اگر دربارۀ شخصی یا کاری داوری کنید، به احتمال زیاد با هشدارِ «قضاوت نکن» روبه‌رو می‌شوید (به‌ویژه اگر داوری‌تان با مُدهای اخلاقی سازگار نباشد). به زبان آوردن این جمله به‌خودی‌خود ایرادی ندارد، زیرا بسیاری از موقعیت‌های اخلاقی واقعاً آن‌چنان پیچیده‌اند که داوریِ سنجیده دربارۀ آنها کار ساده‌ای نیست. بنابراین، اگر منظور از جملۀ «قضاوت نکن» این باشد که «به‌سادگی قضاوت نکن» یا «شتاب‌زده قضاوت نکن»، باید گفت نه‌تنها کاذب نیست بلکه حقیقت مهمی در آن نهفته است: در بسیاری از موقعیت‌ها برای داوری سنجیده دربارۀ یک شخص یا یک کار به اطلاعات فراوان و تحلیل جدی نیازمندیم و، در برخی موقعیت‌ها داوری اخلاقی تقریباً ناممکن است.

البته، اگر دقت کنیم، حتی در میان افرادی که دیگران را به پرهیز از قضاوت دعوت می‌کنند کمتر کسی است که خودش واقعاً از قضاوت کردن پرهیز کند. بسیاری از آنها در قضاوت کردن حتی اسراف هم می‌کنند! کافی است اتفاقی خاص رخ دهد که احساسات مثبت یا منفی‌شان را تحریک کند، آن‌وقت خواهیم دید که چه آمادگی و اشتیاقی برای قضاوت‌های اخلاقیِ آسان‌گیرانه و فله‌ای دارند.

به نظر می‌رسد پرهیز از داوریِ اخلاقی، اگر هم مطلوب باشد، عملاً بسیار دشوار و کمیاب است. بنابراین، تنها گزینۀ واقع‌بینانه‌ای که برایمان باقی می‌ماند این است که دست‌کم در داوری اخلاقی به خودمان سخت بگیریم و سعی کنیم دیدگاه‌ها و قضاوت‌های اخلاقی‌مان، به جای آنکه تحت تأثیر شعارها و مُدهای اجتماعی و موعظه‌های اخلاقی و جَوهای گهگاهی باشد، بر سنجشگرانه‌اندیشی (تفکر نقادانه) استوار باشد.

کتاب «تفکر نقادانه دربارۀ مسائل اخلاقی» به خواننده کمک می‌کند تا اخلاق‌شناسی نقادانه یا «اندیشیدن نقادانه دربارۀ مسائل اخلاقی» را آغاز کند. شالودۀ اصلی این کتاب همان است که دیگر کتاب‌های «مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان» بر آن استوار شده‌اند: یعنی مفهوم‌ها و ابزارهای سنجشگرانه‌اندیشی از دیدگاه ریچارد پل.

از آنجا که تفکر فلسفی و تفکر نقادانه بسیار به هم نزدیک‌اند، می‌توان گفت کتاب «تفکر نقادانه دربارۀ مسائل اخلاقی» درواقع نوعی درآمد به فلسفۀ اخلاق یا اخلاق‌شناسی نیز محسوب می‌شود؛ البته این کتاب سراغ طرح و نقد نظریه‌های فلسفۀ اخلاق نمی‌رود، اما کار دیگری انجام می‌دهد که اهمیتش کمتر از طرح و نقد نظریه‌ها نیست: معرفی بینش‌ها و ابزارهایی مفید برای اندیشیدن دربارۀ مسائل اخلاقی و همچنین معرفی مانع‌های اصلیِ اندیشیدن دربارۀ آنها. آشنایی با این بینش‌ها و ابزارها خصوصاً برای کسانی که قبلاً مطالعه و تأمل جدی در فلسفۀ اخلاق نداشته‌اند گام مهمی به شمار می‌آید.

قسمتی از کتاب تفکر نقادانه درباره مسائل اخلاقی: