کارتن 20 دوسیه 5

کارتن 20 دوسیه 5

درباره نویسنده زهرا شریف‌کاظمی:

زهرا شریف‌کاظمی نویسنده کتاب کارتن 20 دوسیه 5، است.

درباره کتاب کارتن 20 دوسیه 5:

پس از مرگ ناصرالدین شاه در سال 1313 ق، مظفرالدین شاه با تعداد زیادی از افراد که در تبریز گِرد او بودند، از تبریز به تهران آمد و به هر یک از آنها منصبی داد، از جمله میرزا علی را که در تبریز کتابدار او بود، که به سمت کتابدارباشی یا رئیس کتابخانۀ سلطنتی منصوب کرد و او را به لسان‌الدوله ملقب ساخت. علی کتابدارباشی در طول مدت یازده سال سلطنت مظفرالدین شاه از 1313 تا 1324ق مدیریت و کتابداری کتابخانه سلطنتی را برعهده داشت. اما پس از مرگ مظفرالدین شاه و به تخت نشستن محمدعلی شاه مجبور به واگذاری کتابخانه شد. او در طول تصدی‌اش کتاب‌های زیادی از کتابخانه خارج و با همدستی تنی چند از درباریان و پسرانش و با صحافی مجدد کتاب‌ها، آنها را به فروش می‌رساند.

این شخص در سراسر عمرش بارها وبارها توسط «هیات انکشاف اشیای مسروقه سلطنتی» که از نهادهای انقلاب مشروطه بود و سپس نظمیه و عدلیه بازداشت و مورد محاکمه و استنطاق قرار گرفت، محاکمات سال‌ها به طول انجامید. او تمام این مدت با همدستانی که تعدادشان کم نبودند به فروش و خروج ذخایر ملی دست می‌یازید.

بعد از اینکه موضوع سرقت از کتابخانه سلطنتی برملا می‌شود، خانه لسان‌الدوله مورد بازرسی قرار می‌گیرد و بخشی از کتب مسروقه به کتابخانه بازگردانده می‌شود و به‌دنبال آن لسان‌الدوله و همدستانش توقیف و به عدلیه جهت بازجویی معرفی و سپس محاکمه می‌شوند، تا اینکه پیری فرا رسید و بیماری گریبانِ لسان‌الدوله را می‌گیرد، لذا با وساطت آشنایانش و بر اساس تقاضای هیات وزرا، که نامه‌های آن در این مجموعه موجود است، احمد شاه موافقت می‌کند او از حبس آزاد شود، ولی محاکمه ادامه یابد. ولی طولی نمی‌کشد که لسان‌الدوله از دنیا می‌رود و پروندۀ محاکمات او که از سال 1326 قمری آغاز شده بود، حدود سال 1338 قمری بدون نتیجه‌گیری مختوم ماند.

کتاب «کارتن 20 دوسیه 5» درباره سرقت از کتابخانه سلطنتی و علی کتابدارباشی (لسان‌الدوله) است، این کتاب  به سه فصل متمایز تقسیم شده است.

در فصل اول و بخش‌های اول تا سوم آن با نگاهی به وضعیّت کتابخانه در ایران، به کتابخانه یا کُتّابخانه در ایران و وضعیّت کتابخانه در دوره صفوی اشاره دارد، سپس به وضعیّت کتابخانه در دوره قاجار و عصر ناصری و سرگذشت آن می‌پردازد. در فصل دوم شخصیت و زندگی لسان‌الدوله از لابلای اسناد آمده است و به محاکمه او و شرکایی که در این عمل همراه او بودند اشاره دارد.

در فصل سوم نیز مجموعه اسناد مربوط به لسان‌الدوله و کسان دیگری که در این پرونده دخیل بوده‌اند جهت مزید اطلاع خوانندگان ارائه گردیده است.