سیاست در ذهن و زندگی یونانیان

سیاست در ذهن و زندگی یونانیان

درباره نویسنده احمد زیدآبادی:

احمد زیدآبادی نویسنده کتاب سیاست در ذهن و زندگی یونانیان، (زاده ۱۳۴۴ زیدآباد، سیرجان) روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی اصلاح‌طلب ایرانی است. وی دبیرکل سازمان دانش‌آموختگان ایران اسلامی (ادوار تحکیم) و عضو هیئت مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران نیز بوده‌است. گرایش سیاسی وی متاثر از محمد محمدی گرگانی(پدر خانم ایشان و از طیف ملی مذهبی و نهضت آزادی) می‌باشد. احمد زیدآبادی همسر مهدیه محمدی و داماد محمد محمدی گرگانی (نماینده دوره اول مجلس و از اعضای وابسته به طیف موسوم به ملی‌مذهبی‌ها) است. همچنین وی دارای سه فرزند به نام‌های پرهام، پارسا و پویا است.

درباره کتاب سیاست در ذهن و زندگی یونانیان:

کتاب «سیاست در ذهن و زندگی یونانیان»، به بررسی زیست‌جهان یونانیان به‌عنوان مهمترین نظام‌های مبتنی بر دولت ـ شهر پرداخته است؛ اثری در شش‌فصل که عناوین فصول‌اش از این قرار هستند: برآمدن تمدن یونان، پیروزی در مقابل ایران، توسعه فلسفه و بی‌ثباتی سیاسی، افلاطون و سودای حکومت کامل، ارسطو و سودای حد وسط و مقدونی‌ها و پایان کار تمدن یونانی.

در فصل اول، به خدایان یونانی و سبک دین‌ورزی یونانیان، ظهور فلسفه در ملطیه و آرای فیلسوفان متقدمی چون فیثاغورس، هراکلیتوس و پارمنیدس پرداخته شده و جز این ضمن بررسی سازمان اجتماعی و سیاسی و اقتصادی آتن، قانون‌نویسی و حکمرانی سیاستمدارانی چون دراکون، سولون و پیسیستراتوس و در نهایت ظهور دموکراسی مورد توجه قرار گرفته است.

فصل دوم اما نخست به نبردهای ایرانیان و یونانیان معطوف است و ضمن بررسی جنگ‌های ماراتون (داریوش کبیر) و سالامیس (خشایارشاه) نشان می‌دهد چگونه یونانیان با پیروزی در این نبردها، مرزهای خود را در برابر ایرانیان تثبیت کردند و پس از 700 سال از جنگ تروا، بار دیگر کنترل تنگه‌های داردانل و بسفور را به دست گرفتند. بعد از این استقلال سیاسی و برتری نظامی، اما عصر درخشان پریکلس زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد؛ دوره شکوهمندی که حیات مادی و معنوی آتن را به اعتلایی رشک‌برانگیز می‌رساند، این شهر را به کانون فرهنگ جهانی بدل می‌سازد و دموکراسی آتنی را تثبیت می‌کند.

در فصل سوم بدین مسئله پرداخته می‌شود که رونق فلسفه در عصر پریکلس و ظهور متعاقب متفکرانی چون زنون، دموکریتوس و امپدوکلس در کنار سقراط، افلاطون و سوفسطائیان و مجادله‌ها و مباحثه‌های متنوعی که میان این جریان‌های فکری درمی‌گرفت و در دموکراسی آتنی مجال بسط پیدا می‌کرد، با نوعی بی‌ثباتی سیاسی نیز همراه می‌شد که اگرچه نمی‌توان آن را نتیجه بلاتردید آن مباحثات دانست، اما نباید در نقش این تنوع افکار در پدیدارشدن نوعی بی‌اعتمادی یا لااقل تردید در قالب‌های قدیمی سبک زندگی یونانی غفلت کرد. به هر روی این فصل با شرح زندگی سقراط و محاکمه او در دموکراسی آتن به پایان می‌رسد تا در فصل چهارم آرای افلاطون و سودای او برای تشکیل حکومت کامل که متضمن نقدی تند بر دموکراسی آتنی هم هست و از نحوه مواجهه دموکراسی با سقراط نیز اثر می‌گرفت، بررسی شود.

نویسنده در این فصل به طور خاص روی کتاب «جمهور» افلاطون تمرکز می‌کند، جزء‌به‌جزء آن را شرح می‌دهد و درنهایت نتیجه می‌گیرد که افلاطون به‌واسطه مشاهده پیامدهای تلخ بی‌ثباتی سیاسی، آرمانشهری طراحی کرده است که در آن انضباطی آهنین موجب شود امکان شورش و انقلاب به سمت صفر میل کند. تألی فاسد چنین امری اما از نظر نویسنده دور نمی‌ماند: «مدینه افلاطونی یک جامعه ایستا، بسته، خشک، سرد و بدون هر نوع تنوع هیجان‌انگیز و شادی‌آوری است که چیز زیادی از یک نظام توتالیتر فرهنگی کم ندارد.»

در فصل بعدی اما تمرکز بر آرای ارسطو و کتاب «سیاست» او گذاشته می‌شود؛ کتابی که متضمن نقدهای ارسطو بر استاد خویش نیز هست و در آن «معلم اول»، بحث درباره ماهیت جامعه سیاسی، نقد مدل‌های حکومت، علل انقلاب و راه‌های پیشگیری از آن و… را با نیم‌نگاهی به آرای افلاطون عرضه می‌دارد. فصل پایانی کتاب به امپراطوری اسکندر و فتوحات عمده او اختصاص دارد؛ دورانی که از سویی به حکومت سلسله هخامنشیان در ایران خاتمه بخشید و ازسوی‌دیگر به پایان دولت ـ شهرهای یونانی انجامید. در این دوران جنگ‌های طبقاتی و فلسفه‌هایی چون شکاکیت و اپیکوریسم بنیان‌های مادی و وحدت اجتماعی یونانی‌ها را سست و سیطره رومی‌ها را تسهیل کرد؛ چنانکه ظهور مکتب رواقی نیز نتوانست به احیای تمدن یونان کمکی بکند.

روی‌هم‌رفته، کتاب گزارشی مختصر و خوش‌خوان از تمدن یونان باستان است که با زبانی ساده و درعین‌حال با ذکر عموم نقاط عطف این تمدن، به خواننده خود درکی کلی از آن زمان و مکان ارائه می‌دهد و چون در آن کم نیستند مثال‌هایی از زیست روزمره و حکایات و روایت این مردمان، خواندن آن همان‌قدر مخاطب را با آرای فلسفی متفکران یونان آشنا می‌کند که با سبک زندگی و آداب و عادات مردمان عادی.

قسمتی از کتاب سیاست در ذهن و زندگی یونانیان:

یونان، امروزه کشوری کوچک در جنوب شرقی اروپاست اما هنگامی که از یونان باستان سخن میگوییم منظور حوزه جغرافیایی وسیع اما پراکنده ای است که علاوه بر شبه جزیره کنونی، سرزمینهای ساحلی و جزایر دریای مدیترانه و مرمره و اژه و آسیای صغیر و سواحل دریای سیاه را شامل میشده و در روند گسترش خود مصر و سوریه و فلسطین و بین النهرین و آفریقای شمالی را در کنار قبرس و سیسیل و ایتالیا و اسپانیا و گل را در بر می گرفته است. (دورانت، ۱۳۷۸، ص ۷۸)

با این حال این محدوده جغرافیایی گسترده از وحدت و یکپارچگی سیاسی بهره چندانی نداشته و هر قطعه از آن واحد سیاسی مستقل یا نیمه مستقلی بوده است که از آنها به عنوان دولت – شهر یاد میشود.

دولت – شهرهای یونان گرچه خود را با هویت کلی یونانی میشناختند، اما هر کدام قوانین، مقررات اجتماعی و نظم سیاسی خاص خود را داشتند و در بسیاری اوقات با یکدیگر در جنگ و ستیز بودند.

سطح قدرت دولت – شهرها از جمله جمعیت و قدرت نظامی آنها یکسان نبود و از همین رو دولت شهرهای قوی تر از جمله آتن و اسپارت و مقدونیه و سیراکوز معمولاً در صدد سلطه بر دولت – شهرهای کوچکتر بر می آمدند و ضمن به رسمیت شناختن سطحی از خود مختاری آنها حوزه نفوذ خود را از این طریق بسط میدادند.

سرزمینهای کرانه باختری آسیای صغیر به عنوان بخشی از سه ناحیه مهم یونان، ایونیا…