اخلاق سرگردان و گردنگاه سیاست

مرکز اخلاق عملی یوهیرو در دانشگاه آکسفورد سالانه یکی از مهمترین متفکران روزگار ما را برای ارائه‌ی درس‌گفتار دعوت میکند. این کتاب یکی از مجموعه درس‌گفتارهای مرکز اخلاق عملی یوهیرو است. در سیاست، سنت فکری مهمی به نام «اخلاق‌پرستی» وجود دارد. در این سنت، گفته میشود که سیاست فعالیت جمعی منحصر به‌ فردی است که میخواهد اهداف مشترکی را محقق کند. بنابراین، زندگی سیاسی، شاخه‌ای از اخلاق است. این اهداف شامل ارزشهای سیاسی‌ مثل عدالت، برابری و آزادی و شادکامی میشوند. سنت دیگر در سیاست، سنت «واقع‌گرایی» است که معتقد است سیاست در مورد قدرت است. قدرت ابزاری است که با آن دشمنان‌ را شکست میدهیم، امنیت‌ را حفظ میکنیم و به قراردادها اعتبار میدهیم. بدون داشتن قدرت، غایات ‌ما بیفایده خواهند بود.

فصل‌های دربرگیرنده کتاب به شرح ذیل است: سخن سردبیر مجموعه؛ مجموعه اخلاق عملی یوهیرو؛ پیش‌گفتار؛ دیباچه؛ یک. اخلاق، اخلاق‌پرستی و واقع‌گرایی؛ دو. خرده‌گیری‌های اخلاق‌پرستانه و واقعیت سیاسی: سرگشتگی‌های بیشتر؛ سه. دربارهٔ آرمان‌ها؛ چهار. اشتغال به شر: سیاست، دستان آلوده و فساد؛ پنج. سیاست و دروغگویی.

در آغاز باید واقع گرایی را که برساختی نظری است متمایز کنم از دلیل تراشیهای صرف برای ورزه های بی رحمانه ای که دولتها خاصه به هنگام جنگ درگیر آن هستند. به راستی این دو ارتباطات مشخصی دارند، اما به رغم ابهامات موجود در اندیشه ورزي واقع گرایانه، مثلا اخلاق ستيزي ساده انگارانه نهفته در توجیهات یونانیان برای اخراج رذيلانه اهالی ملوس این اندیشه ورزی با تحلیل های بسیاری از نظریه پردازانی که می‌خواهیم به آنان بپردازیم از حیث ساختار و روح فرق دارد.

با این حال، گرچه شرح‌های گوناگون واقع گرایی چیزی بیش از پایبندي بی‌پرده به اصل «حق باقوی است» را بیان می‌کنند، ابهامات موجود در این شرح‌ها حاکی از آن است که هواداران آن بیش از آنکه گرد آموزه‌ای محوری وحدت یابند، در بینش یا حتی حال وهوای فکری اشتراک دارند. این آموزه از برخی جهات، خاصه آنگاه که اخلاق نکوهی‌های آشکارش را با شور و شوق اخلاقی پی می‌جوید، بیش از همه به دین می‌ماند. ویژگی‌های مشترک دین و واقعگرایی بسیارند؛ مثلا هر دو آمیزه‌ای از مجموعه باورهایی‌اند که پیوندشان باهم غالبأسست است، سبک خاص اندیشه ورزی و پاسخ گفتن و گه‌گاه میل شدید به موعظه کردن ملحدان نادان دارند و هر دو معبدی از اسوه‌های شرعی یا قديسان دارند که زندگی فکری و عملی بسیار متفاوتشان تجسم فضایل دینی است.