آشنایی با هنر دقیق خواندن

آشنایی با هنر دقیق خواندن

درباره نویسندگان لیندا الدر و ریچارد پل:

دکتر لیندا الدر یک روانشناس آموزشی و دارای شهرت بین المللی در تفکر انتقادی است. که هم روانشناسی و هم تفکر انتقادی را در سطح آکادمیک آموخته است. وی به مدت 25 سال رئیس بنیاد تفکر انتقادی و مدیر اجرایی مرکز تفکر انتقادی بوده است. او علاقه خاصی به رابطه اندیشه و احساسات و همچنین شناخت و عاطفه دارد. و یک تئوری اصلی درباره مراحل رشد تفکر انتقادی تدوین کرده است. آلدر چهار کتاب در زمینه تفکر انتقادی و نیز 23 عنوان در کتابخانه “کتابخانه راهنمای اندیشمند” را تالیف کرده است.

دکتر ریچارد پل طرفدار برجسته تفکر انتقادی بود و با آثار خود،، متفکر برجسته در این زمینه است. وی در سال 1980 مرکز تفکر انتقادی را پس از تاسیس “بنیاد تفکر انتقادی” در دانشگاه ایالتی سونوما تأسیس کرد. او مفاهیم ، اصول و نظریه های اساسی را برای یک برداشت قوی و عادلانه از تفکر انتقادی تدوین و معرفی کرد. پاول بیش از دویست مقاله و هفت کتاب درباره تفکر انتقادی تألیف کرد. وی در طول 35 سال فعالیت خود به عنوان رهبر جنبش تفکر انتقادی کارگاه های آموزشی را به صدها هزار مربی ارائه داد.

درباره کتاب آشنایی با هنر دقیق خواندن:

خواندن نوعی کار فکری است. و کار فکری مستلزم آمادگی برای پشتکار به خرج دادن در مواجهه با مسائل پیچیده است. اما شاید از آن مهم‌تر این است که بدانید کار فکری اساساً یعنی چه؟ چیزی که خیلی از خوانندگان از جمله دانش‌آموزان و دانشجویان به آن توجهی ندارند. اگر بدون اینکه بدانید خواندن درست یعنی چه، فقط یاد گرفته‌اید بخوانید. در واقع بدخواندن را آموخته‌اید. به همین دلیل است که خواندن برای اغلب کاری است منفعلانه. انگار تصور از خواندن چنین چیزی است: چشمت را از راست به چپ روی متن حرکت می‌دهی و خط‌به‌خط پیش می‌روی تا به‌نوعی یا به شکلی نامعلوم معناها خودبه‌خود و بی‌هیچ تلاشی وارد ذهن بشود.

ما در زمان خواندن کلمات را به معنا ترجمه می‌کنیم. نویسنده هم پیش‌تر همین کار را کرده: اندیشه‌ها و تجربه‌هایش را به کلام ترجمه کرده. کاری که ما باید بکنیم این است که همین کلمه‌ها را بخوانیم و از نو ترجمه‌شان کنیم. به معناهایی که نویسنده در اصل نظر داشته؛ ولی بر مبنا و به کمک اندیش‌ها و تجربه‌های خودمان. ترجمۀ دقیق کلمات به معناهای موردنظر نویسنده آمیزه‌ای است از تحلیل‌گری و سنجش‌گری و خلاقیت و هنر «دقیق خواندن» یعنی همین: استخراج و درونی‌سازی آگاهانۀ معناهای مهم نهفته در متن، و راه یافتن به ذهنیت نویسنده.

پیش‌فرض این کتاب برای خواننده آن است که اگر بتواند پاراگراف را خوب بخواند، فصل را هم می‌تواند بخواند؛ چون هر فصل کتاب چیزی نیست جز مجموعه‌ای از پاراگراف‌ها و اگر فصل را بتواند خوب بخواند، کتاب را هم می‌تواند خوب بخواند؛ چون هر کتاب چیزی نیست جز مجموعه‌ای از فصل‌ها. خوانندۀ اهل مطالعه باری به هر جهت کتاب را نمی‌خواند، بلکه هدفمند می‌خواند. هدف چنین خواننده‌ای افزون بر جنس متنی که می‌خواند، تعیین‌کنندۀ نحوۀ خواندن اوست. چنین خواننده‌ای بسته به شرایط به شیوه‌های مختلف و به هدف‌های مختلفی می‌خواند؛ اما در هر حال هدف کلی همۀ خواننده‌ها یکی است: می‌خواهند بفهمند حرف حساب نویسنده در مورد موضوع چیست.

این کتاب در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش اول: بخش نظری که دربردارندۀ مبانی، مفاهیم، و توضیح «هنر دقیق‌خوانی» از منظر تفکر انتقادی و پنج مرحلۀ کلی برای خواندن دقیق انواع متن‌هاست: اعم از متون درسی، مطالب روزنامه، متون ادبی و…. . بخش دوم: بخش عملی، برگزیده‌هایی از چند متن آمده شامل اندیشه‌هایی که به گمان نویسندگان «ارزش دقیق خواندن را دارند» و آنگاه نحوۀ دقیق‌خوانی این متون در به طور عملی نشان داده شده است. این متن‌ها عبارتند از: اعلامیۀ استقلال آمریکا (توماس جفرسون و دیگران)، نافرمانی مدنی (هنری دیوید ثورو)، آمریکایی قرن نوزدهم (هنری استیل کاماگر)، هنر عشق ورزیدن (اریک فروم)، باورهای نیندیشیده (مارک تواین)، طغیان توده‌ها (خوزه ارتگا ئی‌گاست)، مرید راستین (اریک هوفر) و مفهوم آموزش (جان هنری نیومن).

قسمتی از کتاب آشنایی با هنر دقیق خواندن:

برای خوب آموختن باید خوب خواند. اینکه معدودی کتاب را خوب بخوانیم بسیار مهم‌تر است. از بد خواندن کتاب‌های متعدد و از میان متن‌هایی که باید خوب بخوانیم بعضی پایه‌ای هستند. – متونِ در بر دارندۀ اندیشه‌های مهم، متن‌هایی که شالودۀ فکری ما را مستحکم می‌کنند.

کتاب‌ها را می‌شود به چشم آموزگار دید و فقط به واسطۀ خواندن، همه چیز را آموخت. منتها این موقعی ممکن است که فرد مهارت‌های فکری برای سر درآوردن از پیچیدگی‌های متن، نگریستن از دیدگاه‌های متضاد، درونی ساختن اندیشه‌های مهم، و به کار بستن این اندیشه‌ها در زندگی را داشته باشد.

از سوی دیگر، آموزش ممکن نیست مگر با یادگیری مستمر به واسطۀ خواندن. چرا؟ چون آموزش فرآیندی است که هر چند از مدرسه آغاز می‌شود، تا آخر عمر ادامه دارد. اگر مدام اندیشه‌های جدید را با آنچه جزیی از تفکر ما شده در نیامیزیم، تفکرمان ایستا و انعطاف‌ناپذیر خواهد شد.

خواندن نظام‌مند یعنی خواندن به منظور فهم نظام‌های فکری. فهم نظام‌های فکری به منزلۀ اِشراف بر ساختارهایی است که هر تفکری بر پایۀ آن بنا می‌شود.

معنای خواندن برای فهم نظام‌های فکری را می‌توان با یادآوری مؤلفه‌هایی روشن کرد: خواندن به منظور تشخیص مقصود و هدف؛ یافتن پرسش‌ها، مسئله‌ها یا قضایا؛ آگاهی از اطلاعات و داده‌ها؛ درک مفاهیم، نظریه‌ها و انگاره‌ها؛ برای ردیابی تفسیرها و استنتاج‌ها؛ شناسایی مفروضات؛ تعیین استلزامات و پیامدها و پی بردن به دیدگاه‌ها. داشتن چنین انضباط و مهارتی به خواندن مفید و هدفمند منجر خواهد شد. این دیگر خواندن صرف نیست، ساختن نظام‌های فکری است در حین خواندن.