یادداشت‌هایی درباره سوسیالیسم

قسمتی از کتاب یادداشت‌هایی درباره سوسیالیسم:

در میان همه‌ی کسانی که خودشان را سوسیالیست می‌نامند، دو دسته افراد را می‌توان برجسته دانست. نخست، کسانی که سامان جدیدی را برای جامعه طرح می‌ریزند – در این سامان مالکیت خصوصی و رقابت میان افراد برچیده و انگیختارهای دیگری برای کنش جایگزین می‌شوند – که در مقیاس یک جامعه‌ی روستایی کوچک یا شهرستان است و با افزایش چنین اتحادیه‌های خودکنشگری در سرتاسر کشور اجرا می‌شوند؛ و این سرشت و خصیصه‌ی نظام‌های اوئن و فوریه و اندیشمندترین و فلسفه‌ورزترین سوسیالیست‌ها به‌ طور کلی است.

گروه دیگر سوسیالیست‌ها، که بیش‌تر از قاره‌ی اروپا سر برآورده‌اند تا از بریتانیای کبیر و می‌توان سوسیالیست‌های انقلابی نامیدشان، بر آن‌اند که باید جسورانه‌تر عمل کرد. طرح‌شان سامان‌بخشی سرتاسر منابع تولیدیِ کشور با یک قدرت مرکزی یعنی حکومت همگانی است. و با این رویکرد، برخی از آن‌ها هدف خود را این می‌دانند که طبقه‌های کارگر، یا کسی به نمایندگی از آن‌ها، باید کل دارایی‌های کشور را در اختیار بگیرد و آن را برای سود همگانی به کار ببندد.

دشواری‌های نخستین شکل این دو گونه سوسیالیسم هر چه باشد، دومی باید آشکارا دربرگیرنده‌ی همان دشواری‌ها و بسیاری از مشکل‌های دیگر باشد. مورد نخست همچنین مزیت بزرگی دارد و آن این که می‌تواند رفته‌رفته به بهره‌برداری برسد و توانایی‌هایش را با آزمون اثبات کند. این‌گونه سوسیالیسم را می‌توان در وهله‌ی نخست بر روی جمعیتی گزینش‌شده آزمود و سپس آن را بسان پروانه‌ی آموزش‌وپرورش به گروه‌های دیگر تعمیم داد. نیاز نیست و در سامان طبیعی امور چنین نخواهد بود که چیزی به ابزار براندازی تبدیل شود تا زمانی که نشان داده باشد می‌تواند ابزار بازسازی نیز باشد.

در مورد گونه‌‌ی دیگر سوسیالیسم چنین نیست: هدفش این است که حاکمیت و قانونی جدید را به جای حاکمیت و قانون کهن در حرکتی ناگهانی برقرار کند و خوبیِ تحقق‌یافته در نظام کنونی و امکان‌های بسیار آن برای پیشرفت و به‌سازی را با غوطه‌ور شدن بدون آمادگی در شدیدترین گونه‌ی دشواری معاوضه کند که در سرتاسر کارکردهای زندگی اجتماعی جریان دارد، بدون نیروی انگیزاننده‌‌ای که تاکنون همواره ماشین اجتماع را به کار انداخته است.

باید پذیرفت کسانی که می‌خواهند این بازی را بر پایه‌ی نیروی باور شخصی‌شان انجام دهند که هنوز هیچ راستی‌آزمایی تجربی‌ای آن را تأیید نکرده است – یعنی کسانی که می‌خواهند همه‌ی افرادی را که امروزه رفاه زیادی دارند از تنها ابزار کنونی‌شان برای نگه‌داری و پاسداری آن محروم کنند و در برابر خون‌ریزی و نگون‌بختی دهشتناکی که در صورت ایستادگی در برابر این تلاش به بار خواهد آمد دلیر می‌شوند – باید از یک سو، از خرد و فرزانگی‌شان خاطرجمع باشند و از دیگر سو، از رنج و عذاب دیگر مردمان پروایی نداشته باشند؛

آن‌چه روبسپیر و سن‌ژوست، این نمونه‌های نوعی آن گرایش‌های یگانه، به‌ندرت به آن نزدیک شدند. با این‌همه این طرح و تمهید مؤلفه‌های عامه‌پسندی دارد که شکل محتاط‌تر و بخردانه‌تر سوسیالیسم عاری از آن است؛ زیرا پیمان می‌بندد که آن‌چه دعوی به انجام رساندنش را دارد شتابان به انجام خواهد رساند و مشتاقان خود را امید می‌دهد که همه‌ی آرزوهای‌شان را در زمانه‌ی خود و به‌ناگهان جامه‌ی عمل می‌پوشاند.