پنج دوست کمبریجی من

اکنون دیگر بیش از سی سال است که روزنامه‌نگاران و نویسندگان و کسانی که خودشان به خودشان عنوان کارشناس داده‌اند درباره‌ی این مسئله که فیلبی چطور به خدمت کا.گ.ب درآمد داد سخن داده‌اند. سرتاسر این ماجرا زیر لایه‌ی ضخیمی از غبار بی‌اطلاعی پوشانده شده است. در طول این سال‌ها، دست‌کم پنج نفر ادعا کرده‌اند که این جاسوس قرن را آن‌ها کشف کرده‌اند. من خودم گزارش‌‌های جداگانه‌ی چند مأمور اطلاعاتی را خوانده‌ام که قسم خورده‌اند آن‌ها به‌تنهایی این کار را انجام داده‌اند. این البته آرزویی است که هر مأمور اطلاعاتی در سر می‌پروراند؛ ولی همه‌ی این حرف‌ها چرند است. دوست ندارم آدم پر مدعایی جلوه کنم، ولی در تمام این موارد می‌توانم بگویم که آن‌ها دروغ می‌گویند. تاریخ‌ها و مکان‌ها و اشخاصی که آنان ذکر می‌کنند شدیداً گمراه‌کننده است.

واقعیت مثل روز روشن است: در این ماجرا ان.کا.و.د هیچ دخالتی نداشت و اصل قضیه هیچ شباهتی به داستان‌های جان لوکاره ندارد. کیم فیلبی به‌شدت از فجایعی که در وین شاهد آن بود تکان خورده بود و دوش‌به‌دوش لیتسی دست به مبارزه زد. نه اعتقاد سیاسی آن دو و نه تمایل آن‌ها به کمونیسم انگیزه‌ی اصلی این کار نبود؛ آن‌ها صرفاً زوج جوانی بودند که عاشق هم بودند و از فاشیسم سخت نفرت داشتند. از سال ۱۹۳۴ تا ۱۹۴۰ چیزی که اصلاً به آن فکر نمی‌کردند سرویس مخفی شوروی بود. آن‌ها در عوض، جوانی‌شان، شهامتشان، استعداد و توانایی‌شان را صرف مبارزه با فاشیسم کردند؛ خواه در آلمان و ایتالیا، خواه در انگلیس یا هر جای دیگری که فاشیسم سر بلند کرده بود.

تئودور مالی فیلبی را به این کار نکشانده بود، ولی نفوذ عمیقی در او داشت. مالی یکی از بهترین جاسوس‌های غیرقانونی ان.کا.و.د در غربِ پیش از جنگ بود. مالی قبلاً کشیش و مدتی توپچی ارتش اتریش_هنگری بود، ولی خیلی زود از مذهب برید و کمونیست شد. او روسیه را ترک کرد و ابتدا در آلمان به فعالیت پرداخت و بعد، وقتی هیتلر به قدرت رسید، به وین رفت و آنجا بود که فیلبی هم سروکله‌اش پیدا شد. در وین، در جلساتی که کیم و لیتسی هم شرکت داشتند، مالی به‌روشنی توضیح داد که نبرد علیه نازیسم را باید به خارج از آلمان کشاند و باید به هر اقدام ممکن دست زد تا شاخک‌های آن را که در کشورهای همسایه رخنه کرده‌اند از بن قطع کرد. مالی جاذبه‌ی شخصیِ نیرومندی داشت و آن دو جوان در سکوت محض به او گوش می‌دادند.

کیم فیلبی در مه ۱۹۳۴، به انگلستان برگشت و همسرش را با خود به همپستد برد تا با مادر کیم، دورا زندگی کنند. معروف است که مادرشوهرها و عروس‌ها با هم سازگاری ندارند، ولی درباره‌ی دورا و لیتسی، که فوراً دوستان نزدیک و صمیمی یکدیگر شدند، این موضوع اصلاً صدق نمی‌کرد. همین که لیتسی به لندن رسید، با کمونیست‌های محلی، مخصوصاً ادیت تودور_هارت تماس گرفت. کیم و لیتسی با کمونیست‌های مبارز، که بعضی‌هاشان جاسوس ان.کا.و.د هم بودند، دیدار کردند. مرکز خیلی زود فهمید مرد جوانی که در قیام وین آن‌قدر فعال بود به انگلیس برگشته و هنوز هم آدم به‌دردبخوری است.