زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار

زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار

درباره نویسنده رضا رئیس طوسی:

رضا رئیس طوسی نویسنده کتاب زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار، دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی و نویسنده ایرانی متولد سال 1315 می باشد.

درباره کتاب زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار:

کتاب «زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار» روایت زوال دولت قاجار در دهه‌های آخر عمر آن و نبرد چندجانبه‌ای است که در این دوره بین دو قدرت بزرگ استعماری روسیه و انگلستان، اقشار فقیر و میانیِ شهر و روستا، رؤسای ایل‌های بزرگ، درباریان و علما درگرفت و زمینه‌های انقلاب مشروطه را فراهم کرد.

عناوین فصل‌های کتاب عبارتند از: «کشاورزان»، «وضع اقتصادی و سیاسی_ اجتماعی جامعه شهری»، «ایلات»، «سلطنت و دولت دوران ناصرالدین‌شاه»، «ارتش ایران»، «رقابت امپریالیستی دو قدرت روس و انگلیس» و «دهه‌های ناآرامی و خیزش انقلابی».

لرد جرج ناتانیل کرزن از جمله سیاستمداران و مستشرقانی است که تا مقام وزارت امور خارجه انگلستان نیز ارتقاء یافت و لقب لرد نیز پیدا کرد. نگاه ویژه وی به شرق سبب نگارش کتبی در این حوزه نیز شد که شاید آنچه در این میان دارای اهمیت بیشتری باشد کتابی از وی با عنوان ایران و قضیه ایران باشد. کرزن به واسطه یک مساله دیگر نیز در میان ایرانیان شناخته شده و یا شاید بتوان عنوان کرد که منفور است. براساس اسناد تاریخی لرد کرزن نقش اساسی را در وزارت خارجه انگلستان در زمینه پافشاری بر انعقاد قرارداد ۱۹۱۹ میان ایران و انگلستان داشته و در این زمینه نامش در تاریخ ثبت شده است.

قسمتی از کتاب زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار:

به استثنای اقلیت کوچکی از کشاورزان که جزء خرده مالکان محسوب می‌شدند و بنا به تحقیقات آن لمبتون زمین‌های کمتر حاصلخیز و دورافتاده‌ای را در اختیار داشتند، بقیه کشاورزان را دهقانان سهم بر یا اجاره دار یا کارگران بدون زمین تشکیل می‌دادند که در قسمت معینی از زمین مالک بر اساس تقسیم محصول کار میکردند. محصول معمولاً بین کشاورزان و مالک بنا بر مالکیت یکی از عوامل پنج گانه زمین، آب، بذر، گاو و کار تقسیم می‌شد. بنابراین، محصول بین مالکی که دارای زمین، آب و بذر بود با کشاورزی که دو عامل کار خود و گاو را می‌آورد به نسبت سه بر دو تقسیم می‌شد.

این امر باعث می‌شد کشاورزان فقیرتر که چیزی جز نیروی کار خود نداشتند، تنها یک پنجم از کل محصول را به دست آورند و از این رو همچنان فقیر باقی بمانند. شدت فقر در برخی از بخش‌های کشور چنان بود که کشاورزان مجبور می‌شدند سالانه مقداری از گندم سهم خود را به صورت مساعده پیشاپیش دریافت کنند. همین مساعده‌ها کشاورزان را هرچه بیشتر به زمین وابسته می‌کرد چراکه مجبور بودند همیشه روی زمین کار کنند بدون اینکه هرگز قادر به پرداخت قرض‌های خود باشند.