زوال بشری

کومی پِرِس: «زوال بشری در میان نسل جوان محبوبیت ویژه‌ای دارد، و در ژاپن به‌عنوان دومین رمان پرفروش پس از کوکورو سوسه‌کی است.»

اوسامو دازاى در زوال بشرى، داستان زندگی یک انسان را در سراشیبى رو به افول روایت می‌کند. او در فصل اول با توصیف سه عکس از کودکی، جوانى، و پیرىِ یک انسان، دورنمایی کلى از مقوله زوال را نشان می‌دهد. و به ترتیب توصیف می‌کند که چطور احساسات در طول دوره‌هاى زندگی، دستخوش تغییر شده و به مرور ریشه عواطف خشکیده می‌شود، تا جایى که با تماشاى چهره پیرى، هیچ اثری از آن انسان ابتدای راه شناخته شده نیست: این تصویرِ زوال بشرى است.

زویو؛ شخصیت محورى، فردى است که از انسان‌ها می‌ترسد و از آن‌ها گریزان است. او شخصیت و افکارش را پشت نقابى همیشه خندان استتار کرده و دائماً برای آنکه در چاله‌های سیاهِ پیش روى زندگی نکبت‌بارش فرو نرود به سمتی فرار می‌کند و یا به چیزی چنگ می‌زند. اما آنقدر همین آدم‌ها و جامعه بر او تاثیر می‌گذارند و بازی‌اش می‌دهند که رفته‌رفته در سراشیبی تاریک انهدامِ خودش می‌افتد. او ذره ذره با فساد و ابتذال یکی می‌شود. خودش می‌شود شبیه همان انسان‌هایی که ازشان فرارى بود. فرد جامعه‌گریزى که با جامعه یکی می‌شود. درست شکل سایه‌اى که وقتى کامل به میان تاریکی برود، دیگر دیده نمی‌شود و خودش می‌شود بخشى از آن تاریکى!

اوسامو دازای این مسیر را طوری پیش می‌برد که متوجه نمی‌شوید شروع مرز بین آبادی و ویرانى کجاست و این انحطاط دقیقه در چه مرحله‌ای شکل گرفته. این مسیر همه‌ى ماست که به‌واسطه آرام بودنش متوجه آن نیستیم.

در واقع طبق عقیده دازاى، در پسِ ذهن انسان سایه تاریک و شبح‌واری وجود دارد که او را هدایت می‌کند. به کدام سمت؟ به سمت زوال، تاریکی، پوچى و ابتذال. این سایه فارغ از جامعه است، فارغ از اقتصاد، فارغ از سیاست، فارغ از دین، خیر و شر یا مسائل اخلاقى. گویى این سایه موجودیتى کاملا مستقل دارد و کار خودش را می‌کند. زوال، مسیری است که هر انسان طى می‌کند و از روشنى به مرور تیره‌تر می‌شود و بیشتر در ابتذال فرو می‌رود.

راوی با اشاره به شعرى از شال کروس، خود را به وزغى تشبیه می‌کند که پست‌تر از هر حیوانى صرفاً سنگ‌ها و موانع پیش رویش را آرام دور می‌زند و کار دیگرى از او ساخته نیست. در واقع ما در طول این مسیر در بهترین حالت اگر صادق باشیم، رویه‌اى جز همین، پیش رو نداریم. هدف دازای این است که روند وضعیت پیش روى «یک انسان» را تعمیم دهد به «کل بشریت». آنکه ذره ذره رو به نابودی‌ست، نه صرفاً شخصیت اصلى کتاب. که تمام بشریت است. و این سراشیبى ترسناکِ رو به زوال مسیر مشترک و سرنوشت مختومِ همه ماست.

دازاى در کتاب شایو می‌گفت: «کیست که تباه نشده باشد؟!»
‌و گویی در این کتاب ادامه‌ى سوالش را قاطعانه‌تر پاسخ می‌دهد: «هیچ کس»