ذهن پیشوا

ذهن پیشوا

درباره نویسنده فرهنگ رجایی:

فرانک دیکاتر (Frank Dikötter) نویسنده کتاب ذهن پیشوا، (زادهٔ ۱۹۶۱) یک تاریخ‌نگار اهل هلند است. بیشتر فعالت‌های تاریخی او بر روی تاریخ معاصر چین و شخص مائو تسه‌تونگ است که به خاطر نگاشتن کتاب قحطی بزرگ مائو در سال ۲۰۱۱ برنده جایزه ادبیات غیر استانی ساموئل جانسون شد. اوهمچنین در گذشته یکی از استادان دانشکدهٔ مطالعات مشرق زمین و آفریقا در دانشگاه لندن بوده است. او هم‌اکنون یکی از استادان دانشگاه هنگ کنگ است.

درباره کتاب ذهن پیشوا:

نیکولا ماکیاولی: «اینکه دوستتان داشته باشند بهتر است یا اینکه از شما بترسند؟ بی‌تردید ترجیح همه این است که هم دوستشان داشته باشند و هم از آن‌ها بترسند اما از آنجا که داشتن هر دو در آن واحد آسان نیست اگر قرار به انتخاب باشد مطمئن‌تر این است که از شما بترسند تا اینکه دوستتان داشته باشند… انسان‌ها کسی را که در نظر همه دوست داشتنی بوده راحت‌تر از کسی که رعب و وحشت در دل‌ها انداخته کنار می‌گذارند. عشق زمانی ایجاد می‌شود که فردی دریابد باید قدردان شما باشد اما از آنجا که انسان‌ها ذاتأ غمگین‌اند قدردان بودن شما را اگر به کارشان نیاید فراموش خواهند کرد. اما ترس به معنای ترس از مجازات است و این چیزی نیست که انسان‌ها فراموشش کنند».

توماس هابز – نسخه تجدیدنظرشده لویاتان: «در بدو امر می‌خواهم بگویم که تمام ابنای بشر میلی دائمی و سیری ناپذیر به فتح پی درپی قله‌های قدرت دارند و تنها مرگ این عطش را فرو می‌نشاند. دلیل این شهوت به قدرت همیشه این نیست که فرد به سعادتی فراتر از آنچه پیشاپیش داشته امید دارد و یا اینکه نمی‌تواند به سطح میانگینی از قدرت راضی باشد بلکه این است که نمی‌تواند بدون کسب قدرت روزافزون، نسبت به دوام آن و برقراری اسباب و لوازم خوب زیستن مطمئن باشد».

کتاب پیش رو پیرامون هشت دیکتاتور نام آشنای قرن بیستم (بنیتو موسولینی، آدولف هیتلر، جوزف استالین، مائو تسه تونگ، کیم ایل سونگ، فرانسوا دووالیه، نیکولای چائوشسکو، منگیستو هایله ماریام) نگارش شده و به بررسی نقش کیش شخصیت و پروپاگاندای که یکی از دو رکن و ابزار قدرت به شمار می آیند در حکمرانی این شخصیت ها تمرکز کرده است؛ این افراد گونه ای مدرن و نو از دیکتاتوری را پایه گذاری کردند، دیکتاتوری استوار بر تصویری مقدس، قابل ستایش و رمزآلود که عده‌ی گسترده‌ای از مردم را وادار می‌کرد خواه یا ناخواه به طرفداری و ستایش آن‌ها روی آورند.

این گونه حاکمیت ها که تنها بر وحشت تکیه ندارند و کیش شخصیت را چاشنی حکومت خود می کنند از عمر و بقای بالاتری برخوردارند اما این که چگونه می توان دریافت از این اشتیاق و ستایشی که از سوی مردم روانه می شود چه میزان آن واقعی است مسئله ای است قابل توجه. کتاب حاضر به چگونگی شکل گیری، رشد و بقای کیش شخصیت می پردازد و جایگاه اصلی آن را نمایان می سازد.

قسمتی از کتاب ذهن پیشوا:

هیتلر طی یک سخنرانی درخشان در رایشتاگ، به بریتانیا پیشنهاد صلح داد. این یکی از بهترین عملکردهای او بود و به خوبی محاسبه کرده بود مردمی را که مدت ها بود بعد از جنگ اجتناب پذیر با بریتانیا چشم انتظار صلح بودند با خودش همراه کند. در این سخنرانی، تکان های بدنش، ارتعاش صدایش، نحوه انتخاب واژگانش، حالت چشمانش، چرخش سرش وقتی لحن طنزآمیزی پیدا می کرد، حالت قرار گرفتن دستانش، ترکیب هوشمندانه اعتماد به نفس یک فاتح با فروتنی فرزند واقعی ملت، همه و همه درخشان بودند و تصویر مرد عاقل صلح جو را در ذهن مخاطب ایجاد می کردند.

ویلیام شیرر می گوید: او می توانست چشم در چشم هر شخصی بایستد و دروغ بگوید. البته بخشی از این نمایش هم برای ژنرال هایی بود که در بالکن اول تنگاتنگ هم نشسته بودند. هیتلر با یک  اشاره انگشت دوازده نفر از آنان را به درجه فیلد مارشال ارتقا داد. هرمان گورینگ هم رایش مارشال شد.

اما بریتانیا از پشنهاد صلح استقبال نکرد و بسیاری از مردم عادی با بهت زدگی دریافتند که جنگ قرار نیست به این زودی ها پایان یابد. کمی بعد جنگ بریتانیا آغاز شد اما رایش مارشال گورینگ نتوانست جزیره سلطنتی را بمباران و وادار به تسلیم کند. هیتلر نقشه دیگری را مدنظر قرار داد که از وقتی کتاب نبرد من را نوشته بود همواره در پس ذهن و قلب خود رویایش را می پروراند و آن تلاش برای فتح روسیه بود. در آن زمان آلمان وابستگی زیادی به محموله های روغن و غله وارداتی از روسیه استالین داشت.

از طرفی به نظر می رسید ارتش شوروی ضعیف باشد چرا که سربازانش بعد از حمله ای فکر نشده به فنلاند در زمستان 1939-1940 تلفات زیادی داده و خسته بودند. هیتلر متقاعد شده بود که با حمله به روسیه می تواند به یک پیروزی سریع دست یابد و روحیه ارتش و مردمش را ارتقا دهد. یک بار دیگر او دست به قمار زد و این بار به متحد خود خیانت کرد و به دستور او سه میلیون سرباز آلمانی در ژوئن سال 1941 پا به خاک روسیه گذاشتند.