دفتر تنظیمات (کتابچه غیبی) و چند رساله دیگر
درباره نویسنده میرزا ملکم خان ناظم الدوله:
میرزاملکمخان ناظمالدوله نویسنده کتاب دفتر تنظیمات، در سال ۱۲۱۲ خورشیدی در قصبه جلفا (که اکنون از محلههای اصفهان است) در خانوادهای متوسط زاده شد. پدرش میرزا یعقوب سنگتی از ارامنه جلفای اصفهان بود که اسلام آورده بود. ملکم خان برای تحصیل به فرانسه رفت و پس از بازگشت بارها به مأموریتهای سیاسی به اروپا سفر کرد.
درباره کتاب دفتر تنظیمات:
کتابچه غیبی (دفتر تنظیمات) از بهترین آثار میرزا ملکم خان ناظم الدوله نظریهپرداز سیاسی صدر مشروطیت میباشد. انتشارات امید فردا این دفتر را به همراه چند رساله دیگر ایشان بصورت کتاب درآورده است و در اختیار دوستداران قرار داده است.
زندگانی میرزا ملکم خان سراسر با اسرار آمیخته است. ناظم الاسلام کرمانی او را بیدار کنندۀ ایران و از رهبران نهضت آزادی می نامد و دربارۀ او گوید «مقام پرنس ملکم خان در ایران همان مقام ولتر و ژان ژاک روسو و ویکتور هوگو است در ملت فرانسه.» و ظل السلطان ملکم را، که معلم زبان فرانسهاش بوده، «فیلسوف و معلم اول و مثل ارسطاطالیس و افلاطون آن روز و بلکه از آنها برتر» میشمارد. مستر ویلفرید بلنت، که در ژوئن سال ۱۸۸۰ م (۱۲۹۷ هـ ق) ملکم را ملاقات کرده، او را از آگاهترین مردان شرق میخواند که در ایران سی هزار نفر به او ایمان دارند. ولی کسانی هم از جمله محمد حسن خان اعتماد السلطنه او را «جاسوس و خائن و طماع و پولپرست و حقه باز و نادان و شارلاتان» مینامند.
قسمتی از کتاب دفتر تنظیمات:
آن دستگاهی که در میان یک ملت مستقل منشا امر و نهی میشود، آن را «حکومت» می گویند. (در هر قومی که از حالت وحشی بیرون آمده است، لامحاله یک حکومتی هست.) حکومت چند ترکیب مختلف دارد: هرگاه در یک طایفه، حکومت کل در دست یک نفر باشد و اجرای حکومت در خانواده آن حکومت موروثی باشد، ترکیب آن حکومت را سلطنت می گویند و اگر حکومت یک طایفه موافق یک قرار معین نوبت به نوبت به اشخاص منتقل شود، ترکیب آن حکومت را جمهوری مینامند.
هر حکمی که از حکومت صادر شود و مبنی بر صلاح عامه طایفه باشد و اطاعت آن بالمساوی بر افراد طایفه لازم بیاید، آن حکم را «قانون» میگویند. حکومت مرکب است از دو نوع اختیار: یکی اختیار وضع قانون و یکی دیگر اختیار اجرای قانون. سلطنت دو ترکیب دارد: در هر حکومتی که هم اختیار وضع قانون و هم اختیار اجرای قانون در دست پادشاه است، ترکیب آن حکومت را سلطنت مطلق گویند مثل سلطنت روس و عثمانی و در حکومتی که اجرای قانون با پادشاه و وضع قانون با ملت است، ترکیب آن حکومت را سلطنت معتدل مینامند. مثل انگلیس و فرانسه.
نظم و پیشرفت حکومت موقوف به جدایی این دو اختیار حکومت است و در سلطنت معتدل به جهت مفارقت این دو اختیار تدابیر دقیق و دستگاههای منظم دارند. اوضاع سلطنتهای معتدل به حالت ایران اصلا مناسبتی ندارند. چیزی که برای ما لازم است، تحقیق اوضاع سلطنتهای مطلق است. سلطنت مطلق نیز بر دو قسم است: یکی سلطنت مطلق منظم و دیگری سلطنتهای مطلق غیرمنظم. در سلطنت مطلق منظم مثل روس و نسمه و عثمانی اگرچه پادشاه هر دو اختیار حکومت را کاملا به دست خود دارد ولیکن به جهت نظم دولت و حفظ قدرت شخصی خود این دو اختیار را هرگز مخلوط هم استعمال نمیکند.
نقد و بررسیها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.