تولد تمدن در خاور نزدیک

تولد تمدن در خاور نزدیک

درباره نویسنده هنری فرانکفورت:

هنری فرانکفورت (Henri Frankfort) نویسنده کتاب تولد تمدن در خاور نزدیک، (24 فوریه 1897 – 16 ژوئیه 1954) مصر شناس ، باستان شناس و شرق شناس هلندی بود. فرانکفورت در آمستردام ، در یک خانواده “یهودی لیبرال” متولد شد ، در دانشگاه آمستردام در رشته تاریخ تحصیل کرد و سپس به لندن نقل مکان کرد ، جایی که در سال 1924 ، کارشناسی ارشد خود را زیر نظر سر فلیندرز پتری در کالج دانشگاه گذراند و در سال 1927 دکترای خود را از دانشگاه لیدن به دست آورد. بین سالهای 1925 و 1929 فرانکفورت مدیر کاوشهای انجمن اکتشاف مصر (EES) لندن در الامارنا ، ابیدوس و آرمانت بود. در سال 1929 او توسط هنری براستد دعوت شد تا مدیر مؤسسه شرقی (OI) در شیکاگو شود و به عراق شد.

درباره کتاب تولد تمدن در خاور نزدیک:

درباره دو تمدن بزرگ و درخشان مصر و بین‌النهرین ـ موقعیت جغرافیایی، تاریخ، فرهنگ، چگونگی شکل‌گیری نهادهای سیاسی اجتماعی، تأثیر آنها بر تمدن‌های بعدی و … ـ آثار زیادی تألیف شده است. مؤلف این کتاب جنبه‌های انسان‌شناسانه تمدن‌های مشرق‌زمین را چنان با شور و جذبه‌ای واکاوی کرده است که به دانسته‌های ما از این تمدن‌ها رنگ و بو و عمق تازه‌ای می‌بخشد و مسائلی فراتر از صرفاً تاریخ و سیمای فرهنگی این مناطق را آشکار می‌سازد.

نویسنده در این کتاب با نگاهی نقادانه و موشکافانه نخست نظریه‌های رایج در تمدن‌ها را بررسی می‌کند. نویسنده با نقل قول از دو محقق برجسته تاریخ تمدن‌ها ـ آرنولد توینبی و اسوالد اشپلنگر که در آثارشان «بررسی تاریخ و زوال غرب» به مقوله شکل‌گیری تمدن‌ها و اوج و نابودی آنها پرداخته‌اند ـ می‌کوشد نکته اصلی نظریه‌اش یعنی همان «فرم» تمدن‌ها را تبیین کند. وی ارزش این آثار را تأیید می‌کند؛ اما در ضمن می‌کوشد کاستی‌ها و باورهای پیش‌پنداشته نادرست را آشکار کند و نوری تازه بر مطالعه تاریخ تمدن ـ از منظر فرم و دینامیک و تلفیق اینها ـ بتاباند.

سپس با نتیجه‌ای که از فصل نخست به دست آمده، به سراغ تمدن‌های بین‌النهرین و مصر ـ به عنوان پدیده‌هایی کاملا خودجوش و خودکفا، وابسته به طبیعت خاور نزدیک و مقاوم در برابر نفوذ خارجی‌ها ـ می‌رود و دوره پیش تاریخ در هر دو کش.ر، موقعیت جغرافیایی، ظهور کشاورزی و نظام اقتصادی این دو تمدن را بررسی می‌کند.

در فصل سوم به شاخصه‌های تمدن بین‌النهرین (چگونگی شکل‌گیری جامعه معبد به عنوان اساس دولت ـ شهرهای این ناحیه ـ ویژگی‌های دولت ـ شهرها و اداره آنها به مثابه یک نظام سیاسی واحد، معماری، هنر و البته نوشتار) می‌پردازد.

در فصل چهارم به چگونگی شکل‌گیری کشور مصر و اتحاد مصر سفلی و علیا و بنیان نگرش انسان مصری نسبت به هستی و کاینات ـ باورهای عمیقاً مذهبی، اعتقاد به فرعون در جایگاه خداوند، حیات پس از مرگ و تمایل به جاودانگی که در معماری و هنر ایستا و ابدیت‌گرای آنان به خوبی مشاهده می‌شود ـ می‌پردازد و در پایان تأثیرپذیری فرهنگ مصری از بین‌النهرین را با ارائه مدارک توضیح می‌دهد.

به طور خلاصه نویسنده بر این نکته تأکید دارد که تمام تمدن‌ها هویتی منحصربه‌فرد دارند، یک «فرم» که در طول تاریخ سرزمین‌ها ثابت باقی می‌ماند. منشأ «فرم» تمدن بین‌النهرین نوع سازماندهی شهر و نهادهایش است که خدای شهر و معبدش مهم‌ترین مؤلفه آن به شمار می‌رفتند. «فرم» تمدن مصر اما از سیستم مذهبی ـ سیاسی آن ریشه می‌گرفت که فرعون، خدا و پادشاهی مهم‌ترین ویژگی‌هایش بودند.