تاریخ اجتماعی زنان در عصر قاجار

جنسیت تقریباً در همه جوامع یکی از شکل‌های مهم قشربندی اجتماعی است. جنسیت عامل مهم و حساسی در ساخت دادن به انواع فرصت‌ها و بخت‌های زندگی و نقش‌هایی است که افراد در نهادهای اجتماعی از خانواده تا دولت ایفا می‌کنند نقش‌های مردان و زنان در فرهنگ‌های مختلف تنوع و گوناگونی زیادی دارد، اما در هیچ جامعه شناخته شده‌ای قدرت زنان بیشتر از مردان نیست. نقش‌های مردان عموماً ارزشمندتر از نقش‌های زنان تلقی می‌شود و پاداش‌های بیشتری دریافت می‌کند: تقریباً در همۀ فرهنگ‌ها مسئولیت اصلی زنان مراقبت از کودکان و کارهای خانگی است، در حالی که مسئولیت مردان به طور سنتی تأمین معاش خانواده است. مرداک بر مبنای مطالعه چندفرهنگی بیش از دویست جامعه به این نتیجه رسید که تقسیم جنسی کار در همۀ فرهنگ‌ها وجود دارد…

زنان به عنوان یکی از گروه‌های انسانی در ایران شناخته شده‌اند که اهمیت جایگاه نقشی‌شان غالباً در عهده داری پایگاه‌های اجتماعی عرصۀ خصوصی در نظر گرفته شده است. با این حال نقش آفرینی آنان در غالب حرکت‌های اجتماعی در بزنگاه‌های تاریخی چون حادثه گریبایدوف جنبش تنباکو شورش نان و نیز حمایت از مشروطه خواهان در اشکال متفاوت پرده از بعد دیگری از حیات اجتماعی کمتر مطرح شده آنان در تاریخ معاصر بر می‌دارد. کم اهمیت دانستن زنان نادیده انگاشتن آنان و برچسب زنی بر ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایشان هرگز نتوانسته به فروکاستن نقش اجتماعی زنان منجر شود این چالش‌های گاه سامانمند، مداوم و متمرکز و گاه قطعه قطعه گسسته و مقطعی که برخاسته از سنت‌ها و عرف اجتماعات محلی است محدودیت‌های متنوع و متعددی را بر زنان تحمیل کرده و آنان را برای زمان‌های متمادی پرده نشین ساخته است.

مطالعه دوران قاجار به جهت برخورداری از منابع متنوع و دسترسی آسان‌تر نسبت به دوره‌های پیشین جذابیت‌های پژوهشی بسیاری دارد همچنین با توجه به ورود اولین جریان‌های مدرنیته در ابعاد ذهنی و عینی این دوران محمل شکل گیری آرمان‌های مشروطه خواهی چون برابری، استبدادستیزی و قانون گرایی بوده است و در نتیجه تحولات اجتماعی بی‌سابقه‌ای را در خود جای داده و از ظرفیت‌های بالایی جهت بررسی و پژوهش‌های روشمند برخوردار است.