زندگی روزمره در دوره طاعون

زندگی روزمره در دوره طاعون

درباره نویسنده جوزف پی برن:

جوزف پاتریک برن (Joseph Patrick Byrn) نویسنده کتاب زندگی روزمره در دوره طاعون، یک مورخ اروپایی و دانشیار افتخاری در دانشگاه بلمونت، نشویل، TN است. او تحقیقاتی انجام داده و مقالاتی را در مورد موضوعات مختلف، از دخمه‌های رومی گرفته تا شهرنشینی آمریکا، منتشر کرده است، اگرچه حوزه تخصص او ایتالیا در عصر مرگ سیاه است. او نویسنده مرگ سیاه (2004) و زندگی روزانه در طول مرگ سیاه (2006) است. او در حال حاضر به عنوان ویراستار دایره المعارف طاعون، طاعون و همه‌گیر فعالیت می‌کند.

درباره کتاب زندگی روزمره در دوره طاعون:

با آغاز قرن بیست و یکم، خودمان را در جهانی می‏یابیم که در آن بیماری در کمین بیشتر مردم نشسته. در کشورهای نسبتاً کم ‏توسعه‏ یافتۀ افریقایی، ایدز، مالاریا و ویروس عجیب‏ و غریب‏‌تر ابولا قربانیان زیادی را به کام مرگ می‌‏فرستد و ظاهراً تعداد بسیار کمی از مردم کاملاً ایمن‏‌اند. در امریکا و اروپا، که به‌‏مراتب ثروتمندترند و از پیشرفت فناورانۀ بیشتری برخوردارند، مردم بحق از بیماری قلبی، دیابت و سرطان می‌‏ترسند. در سرتاسر جهان، نسل‏‌های جدید آنفولانزا، ایدز و سارس ظاهر شده‏‌اند و به نظر می‏‌رسد هر کسی ممکن است از حملات تروریستی با جنگ‏‌افزارهای بیولوژیکی آسیب ببیند؛ جنگ‏‌افزارهایی همچون سیاه‏‌زخم و آبله.

تعداد پرشماری از میکروب‏‌ها و شرایط فیزیولوژیک برای سلامت انسان خطرآفرین‏‌اند؛ اینها از بدو ظهور بشر در کرۀ زمین خطرآفرین بوده‌‏اند. وقتی ویلیام شکسپیر این عبارت را در دهان هملت می‏‌گذارد که «هزار درد که طبیعت در تن ما به میراث گذاشته است»، بی‏‌گمان بیماری را در نظر دارد: چنان‏که نوشته است «بیماری تعرق انگلیسی» در لندن شیوع داشت و چند سالی قبل از آن، طاعون جان پسر او، هَمنِت، را ستانده بود.

همان‏طور که این شاعر نیک می‏‌دانست، بیماری، در لحظاتی از تاریخ، ضربه‏‌ای کاری (معنای اصلی کلمۀ plague) به بشر زده بود. همه‌‏گیری‏‌های زیادی در تاریخ سراغ داریم؛ بیماری خاصی برای مدتی محدود در یک جمعیت بزرگ شیوع می‏یافت. اما همه‌‏گیری‏‌های نسبتاً اندکی به سطح پاندمی رسیدند. در پاندمی، نواحی جغرافیایی بزرگی گرفتار می‌‏شوند و در بسیاری از موارد، این گرفتاری دهه‏‌ها یا حتی قرن‌‏ها طول می‏‌کشد. از خوش‌‏اقبالی بشر امروزی، توانایی مردم در سفر سریع به جاهای دور و درنتیجه گسترش سریع‌‏تر و وسیع‌‏تر بیماری هم‌زمان بوده است با فهم ماهیت واقعی بیماری، سازوکار تأثیر آن بر بدن انسان و شیوع آن در جمعیت‏‌ها و راه‏‌های مؤثر معالجۀ آن.

قبل از اواخر قرن نوزدهم، مردم عمدتاً از این موضوعات خبر نداشتند و درنتیجه اسیر دست بیماری می‏‌شدند، اما از آنجا که انسان‏‌ها معمولاً کم سفر می‏‌کردند و وقتی هم به سفر می‏‌رفتند سفرشان بسیار کُند بود، پاندمی به‏‌ندرت رخ می‌‏داد. مهم‏ترین استثناها در اروپا و شمال افریقا دو پاندمی بودند که، به باور بیشتر افراد، هر دو به طاعون خیارکی مربوط می‏‌شدند؛ یک بیماری باکتریایی که از کک جوندگان به انسان‏ها منتقل می‏شد. نخستین پاندمی، که با نام طاعون ژوستینین هم معروف است، به‏‌سرعت دنیای مدیترانه را درنوردید، میلیون‏‌ها نفر را کشت و از نیمۀ قرن ششم تا نیمۀ قرن هشتم گاه‏گاهی مجدداً شیوع می‏یافت. دومین پاندمی در جایی در جنوب آسیا ریشه داشت و در سال ۱۳۴۷ در غرب شیوع پیدا کرد.

قسمتی از کتاب زندگی روزمره در دوره طاعون:

خود واژۀ «زندگی روزمره» سطحی از عادی‏ بودن، یکنواختی، یکدستی، معمولی‏ بودن و ثبات را القا می‌‏کند. اما در روزگار طاعون، این «زندگی روزمره» تقریباً برای همه‌گان به تعلیق درآمد. معنای این تعلیق دربارۀ بعضی‏‌ها کنار گذاشتن همه چیز و گریختن به مکانی امن بود؛ درمورد بعضی دیگر به معنای حبس‏ خود در خانه و انتظار به‏ سر آمدن همه‌‏گیری. رژیم‏‌های غذایی ویژه و داروهایی که نویدبخش سلامت بودند جای غذای همیشگی روی میز را گرفتند و محدودیت‌‏های سفر، رسمی و غیررسمی، از طرف مقامات یا خودخواسته، باعث کاهش شدید ارتباطات و حتی خریدهای ساده می‌‏شدند. در شهرها، مدارس خالی شدند، کلیساها تعطیل و مغازه‌‏ها متروکه شدند، همسایه‌‏ها نقل‏‌مکان کردند، ساخت ‏ وساز راکد و خیابان‏‌ها از جمعیت و تماشاخانه‏‌ها از مخاطبانی که پول می‏‌پرداختند خالی شد. همه چیز شبیه تعطیلاتی طولانی و شوم بود.

زندگی روزمره، در شکل و شمایل جدیدش، با مرگ روزمره هم‌‏تراز شده بود. آشنایان ناپدید می‏‌شدند و تابلوهایی هولناک مقابل خانه‏‌ها قد علم می‏‌کردند و به بازدیدکنندگان هشدار می‏‌دادند از آنجا دور شوند. دیگر از فریادهای فروشندگان دوره‏‌گرد که اجناس‌شان را در خیابان‏‌ها می‏‌فروختند خبری نبود و، به جای آن، فریادهای زمخت «مرده‌‏ها را بکش بیرون!» شنیده می‌‏شد. به جای گاری‌‏دستی‏‌های مالامال از خواربار و دیگر اجناس، گاری‏‌های دوچرخ با پشته‏‌های جنازه‏‌ها و محتضران در مسیر خیابان‏‌ها غژغژ می‏‌کردند. آتش‌‏ها را برای طبخ غذا یا گرم‏ کردن جان و تن نمی‏افروختند؛ آتش به کار خاکستر کردن متعلقات قربانیان، مجازات مجرمان یا گندزدایی از فضای فرضاً «مسموم» می‏‌آمد. در مواجهه با بیماری عفونی، ایمان مردم به پزشکان و کشیشان کاتولیک کم شد و بسیاری از آنها به سراغ کتاب‏‌های خودیاری پزشکی و مذهب پروتستان رفتند.