دریای پارس به روایت باستانشناسی
درباره نویسنده جبرئیل نوکنده:
جبرئیل نوکنده گردآورنده کتاب دریای پارس به روایت باستانشناسی، (متولد تیر 1351 ساری، مازندران) کارشناسی ارشد باستان شناسی خود را از دانشگاه تهران و دکترای خود را از دانشگاه آزاد برلین دریافت کرد. او رئیس موزه ملی ایران است. وی همچنین عضو شورای تحقیقات مرکز تحقیقات باستان شناسی ایران (ICAR) و عضو علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری (RICHT) است. در سال ۱۳۸۰ جبرئیل نوکنده به عنوان «خادم نمونه میراث فرهنگی» معرفی شده بود. همچنین در مراسم بزرگداشت هفته دولت سال ۱۳۹۵ به عنوان مدیر برجسته سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور انتخاب شد.
نوکنده یک باستان شناس میدانی با تجربه‌ای است که در بسیاری از سایت های تاریخی از جمله خوزستان، دشت مهران در استان ایلام، در ساحل خزر گیلان و استان گلستان است که در پروژه دیوار گرگان به بررسی و کاوش پرداخته است.
او به عنوان مدیر موزه ملی در سال ۱۳۹۴، نمایشگاه جدیدی از دوره ماقبل تاریخ تاریخ را در طبقه دوم موزه برپا کرد و بازسازی و مرمت ۹ ساله موزه دوران اسلامی را به پایان رساند. تمرکز او بر روی یکپارچه سازی داده های بخش های مختلف، سازماندهی اماکن انبار داری و تولید کاتالوگ‌های مختلف از مجموعه های مهم موزه بوده است و همینطور در این دوره تلاش هایی در زمینه استفاده از تکنولوژی سه بعدی سازی در راستای راه اندازی بخش مجازی موزه انجام شده است. او نمایشگاه های بسیار موفقی را در داخل و در موزه های خارجی در ایتالیا، هند و آلمان برگزار کرد. موزه ملی میزبان نمایشگاهی از آثار لوور در مارس 2018 بود.
درباره کتاب دریای پارس به روایت باستانشناسی:
با نگاهی گذرا به تاریخچه پژوهش‌های باستانشناسی ایران می‌توان پی برد که کرانه‌های خلیج‌فارس و جزایر آن بسیار کمتر از سایر نقاط کشور مورد توجه باستان‌شناسان بوده است. این درحالی است که این بخش از ایران به گواه یافته‌های باستانشناسی از دوره‌های بسیار دور پیش‌ازتاریخ تا دوره‌های تاریخی و اسلامی همواره نقش مهمی در شکل‌گیری جوامع و فرهنگ‌های گوناگون انسانی داشته است. از اواخر پیش‌ازتاریخ تاکنون خلیج‌فارس و جزایر آن همواره مرکز مبادلات تجاری، فرهنگی، سیاسی و نظامی بوده است. این خلیج همواره مورد توجه سلسله‌های مهم تاریخی ایران از عیلام گرفته تا هخامنشیان، ساسانیان و سلسله‌های دوران اسلامی بوده است که آثار کنترل آنها بر این دریا علاوه بر کرانه‌های شمالی و جزایر آن در کرانه‌های جنوبی آن از کویت گرفته تا عمان در مکان‌های متعددی دیده می‌شود. شواهد باستانشناسی تجارت دریایی دوره اشکانی و ساسانی با مناطق شرقی آفریقا، شبه‌جزیره هند و شرق دور را به اثبات رسانده‌اند.
موزه ملی ایران با داشتن مجموعه‌های ارزشمندی از آثار به‌دست‌آمده از کرانه‌های خلیج‌فارس و جزایر آن همواره خود را موظف دانسته که در مسیر معرفی شایسته این آثار به هموطنان و جهانیان گام بردارد. ثبت نسخه خطی “المسالک و الممالک” اثر ابواسحق ابراهیم اصطخری در فهرست کمیته ملی حافظه جهانی یونسکو به شماره ۱۰۰۵ در دی‌ماه ۱۳۸۷ از جمله این گام‌ها بود. این نسخه علاوه بر اطلاعات جغرافیایی مانند فواصل شهرها، مسائل اقتصادی مانند منابع معدنی، محصولات کشاورزی و صنایع‌دستی، به‌واسطه وجود نقشه خلیج‌فارس که با عنوان “بحر صوره فارس” آمده برای ما ایرانیان اهمیت بسیار زیادی دارد.
انتشار این کتاب تداوم حرکتی است که تلاش دارد نتایج پژوهش‌های جدید باستان شناسی و تاریخی خلیج فارس را در اختیار عموم بگذارد. پیش از این موزه ملی ایران کتاب “انسان و دریا” را با همکاری سازمان بنادر و دریانوردی منتشر کرد و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز با انتشار کتابهای “میراث فرهنگی خلیج فارس” و “پژوهش‌های باستان‌شناختی خلیج فارس: بندر باستانی سیراف” اطلاعات جدیدی به باستان شناسی این منطقه کلیدی افزودند.
طبق گفته امالبنین غفوری مسئول انتشارات موزه ملی ایران، بی‌شک مقاله‌های منتشر شده در این مجموعه انعکاسی از تلاش‌های علمی پژوهشگران در روشن ساختن پیشینه دریای پارس است که میتواند جامعه باستانشناسی را در برنامه‌ریزی پژوهشی برای تداوم مطالعات باستانشناسی در این بخش از کشورمان یاری دهد. این کتاب شامل ۱۵ مقاله فارسی و ۲ مقاله انگلیسی در زمینه باستانشناسی خلیج فارس است که توسط جبرئیل نوکنده، عبدالرضا دشتیزاده و امالبنین غفوری در ۴۲۳ صفحه گردآوری شده است.
قسمتی از کتاب دریای پارس به روایت باستانشناسی:
هزاره‌های ششم و پنجم پیش از میلاد در جنوب غرب آسیا یا خاورنزدیک معرف دوران اواخر نوسنگی و مس سنگی است که شاخصه مهم مدارک باستان شناسی آن، ظهور سنت فرهنگی ساخت سفالهای نخودی منقوش سیاه رنگ است. بقایای زیادی از این گونه سفالها در محوطههای پیش از تاریخی نوار ساحلی و پس کرانه‌های خلیج فارس یافت شده که نشان دهنده سکونت و زندگی ساکنان این منطقه از دوران اواخر نوسنگی است. جوامعی که با پیشرفت مبادلات درونی، دریانوردی و تجارت دوردست در دوره مس سنگی، بنیادهای اولیه هویت منطقه‌ای به هم پیوسته را شکل دادند که برخی از پژوهشگران به آن «خلیجی‌ها» می‌گویند.
با وجود این، باید در نظر داشت که الگوی زندگی سواحل جنوبی در این دوره (عبید)، شکلی افقی داشته و در طول نوار ساحلی از محوطههای عمان تا کویت همگون و مشابه هم بودند که با فرهنگ‌های بین النهرینی و لوانت ارتباط داشته‌اند. اما محوطههای سواحل شمالی به دلیل تنوع جغرافیایی و ارتباط تنگاتنگ با مناطق داخلی در این دوره، دارای الگویی عمودی با شوشان، فارس (باکون)، کرمان و جازموریان بودند. در این مقاله ضمن توصیف و معرفی این محوطههای هزاره‌های ششم و پنجم پیش از میلاد، الگوهای استقراری، ماهیت زیستگاهی، شواهد تجارت و ارتباطات، فعالیت دریانوردی و شیوه‌های معیشتی آنها در این دوران نیز بررسی شده است. واژگان کلیدی: خلیج فارس، هزاره‌های ششم و پنجم پیش از میلاد، نوسنگی و مس سنگی، عبید، باکون، شوشان و سفال نخودی منقوش.
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.