خاطرات یک دیوانه و داستان‌های دیگر

خاطرات یک دیوانه، عنوان مجموعه داستان‌هایی از گوستاو فلوبر است که در سنین نوجوانی نوشته است. در این مجموعه داستان می‌توانید روند رشد نویسنده، جهان‌بینی و پختگی نثرش را داستان به داستان ببینید. با اینکه فلوبر را نویسنده‌ای رئالیستی می‌دانند، اما در این داستان‌ها تلاش او را برای نوشتن در سبک‌های مختلف می‌بینید. داستان‌هایی که خود فلوبر علاقه‌ای به انتشارشان نداشته است.

به همین دلیل هم این یادداشت‌ها سال‌ها بعد از مرگ فلوبر منتشر می‌شوند. اما اگر شناختی از فلوبر داشته باشید یا رمان‌های معروفش یعنی «مادام بواری» و «تربیت احساسات» را خوانده باشید، با مرور این داستان‌ها متوجه می‌شوید که فلوبر ۱۶-۱۷ ساله، از ابتدا نوید ظهور نویسنده‌ای را می‌دهد که راهی تازه در ادبیات جهان باز می‌کند. شخصیت‌هایی که خلاف آثار ادبیات کلاسیک، آمال و آرزوهایشان جلوی چشم‌هایشان نابود می‌شود، لحن طعنه‌آمیز و نگاه طنز به پندهای اخلاقی داستان‌های خودش و روایت‌گری که مدام به خواننده یادآوری می‌کند که در حال خواندن داستانی اثرگذار است، همه بخشی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد فلوبر در زمان خودش هستند.

ردِ تم‌های تکرارشونده‌ی آثار مطرح فلوبر مثل حسادت، فقر، عشق و انفعال را می‌شود به سادگی در آثار ابتدایی‌اش یا به قول خودش یادداشت‌های جوانی‌اش پیدا کرد. بازی عشق، هوس و حسادت دوره‌گردهای داستان «عطری برای بوییدن»، قدرت‌طلبی،‌ نفرت و حسادت گارسیا در فضای طاعون‌زده‌ی جامعه‌ی داستان «طاعون در فلورانس» و عشق کورکننده و ظاهربینانه‌ی جاکوموی کتاب‌فروش در «جنون کتاب» همه همان تصاویر آشنایی را به ذهن می‌آورند که آثار متاخرتر فلوبر در ذهن‌ها هک کرده‌اند. با این‌ حال چه خواننده‌ی قدیمی فلوبر باشید و چه بخواهید خواندن فلوبر را از همین‌جا شروع کنید، کتاب خاطرات یک دیوانه برایتان خواندنی و راه‌گشا خواهد بود.

اما مهم‌ترین داستان این مجموعه که هم‌نام عنوان کتاب هم هست، یک خودزندگی‌نامه‌ از نویسنده‌ی ۱۷ ساله است. فلوبر خاطرات کودکی، نوجوانی و عشق‌هایش را در این داستان، از زبان خودش یا به قول خودش از زبان یک دیوانه می‌نویسد. اولین نکته‌ای که احتمالا به ذهن هر خواننده‌ای می‌رسد این است که یک نوجوان ۱۷ ساله چقدر عمر کرده است که خاطراتش داستانی شود و مخاطب را با خودش همراه کند؟ اما با خواندن داستان خیلی زود متوجه می‌شوید که فلوبر جوان نه تنها حرف‌های زیادی از زندگی‌اش برای گفتن دارد، که در همان عمر کوتاه اتفاقاتی را از سر گذرانده است که خوراک آثار بعدی‌اش را هم تامین می‌کند.

فلوبر در خاطرات یک دیوانه هم مثل آثار دیگرش عاشق توصیفات بی‌پایان است. توصیف فضاها، تصاویر، احساسات و شخصیت‌ها. اما در این داستان به‌خصوص آنقدر این توصیفات اوج می‌گیرند که بخش بزرگی از خاطراتش را می‌سازند. به‌طرزی که خودش نگران گم‌شدن داستان در حجم عظیم توصیف‌هاست.

نویسنده در این داستان از عشق معروف ۱۶ سالگی‌اش به ماریا، زنی شوهردار می‌گوید که در سفری کوتاه با او آشنا می‌شود و و بعد از آن هرگز دیگر نمی‌بیندش. اما همین اتفاق اثر گذار در زندگی نویسنده، خط اصلی داستان «تربیت احساسات» را می‌سازد که از آثار ماندگار فلوبر است.