تختستان و گويستان

این کتاب که با شخصیت‌های علاوه بر داستان ریاضیات و هندسه و کتاب «تختستان» که در دنیایی دوبعدی و مسطح رخ می‌دهد، داستانی هندسی از جهانی با ساکنان شکل‌های هندسی همچون مثلث، چندضلعی و دایره است که شخصیت اصلی داستان را یک مربع برعهده دارد. او طی داستان جهان پیرامونش را برای مخاطب به تصویر می‌کشد و از دانسته‌هایش می‌گوید. کتاب «گویستان» نیز داستانی هندسی دارد. شخصیت اصلی رمان یک شش‌ضلعی است. او که نوه‌ی مربع است در یک سیر اکتشافی عجیب درمی‌یابد دنیای او مسطح نیست، بلکه رویه‌ای از یک کره سه‌بعدی بوده و دارای انحنا است، لذا باید نامش را به جای تختستان گذاشت، گویستان.

رمان «تختستان؛ عاشقانه‌ی بعدهای بسیار» علاوه بر داستان ریاضیات، روایتگر جامعه‌ای با نظام طبقاتی تبعیض‌‌آمیز است که زنان قربانیان اصلی آن هستند. در این جامعه سنت‌زده، نگاه سنتی رایج عصر ویکتوریایی به زنان به عنوان گونه‌های بسیار دون‌پایه‌ی حیات، بی هیچ اما و اگری پذیرفته شده است.

این کتاب شامل دو بخش به نام‌های «این دنیا» و «دنیاهای دیگر» است. «درباره‌ی ماهیت تختستان»، «درخصوص ساکنان تختستان»، «درباره‌ی مهارت باستانی رنگ‌آمیزی»، «درباره‌ی آموزه‌های روحانیون ما»، «چگونه از خطستان تجسمی داشتم»، «درباره‌ی شناخت دیداری»، «درخصوص زنان»، «درباره‌ی روش‌های ما برای شناسایی یکدیگر»، «درخصوص شکل‌های نامنتظم»، «درباره لایحه‌ی فراگیر رنگ» و «چگونه به حجمستان آمدم و آنجا چه دیدم » از جمله فصل‌های کتاب «تختستان» به شمار می‌آیند.     

در بخشی از پیش‌درآمد آیزاک آسیموف به نام «محدودیت‌ها» بر کتاب اول؛ «تختستان: عاشقانه‌های بعدهای بسیار» می‌خوانیم: «کمی کمتر از یک سده پیش، کتاب تختستان ابتدا به صورت ناشناس توسط دانش‌پژوه بزرگ و مصمم حوزه‌ی ادبیات شکسپیری، ادوین ا. ابوت چاپ شد که کتابی سرگرم‌کننده بود؛ هم برای خود نویسنده و هم به همان اندازه برای خوانندگانش. بازنمایی قدرت تخیل در آن نمودی بسیار پربار داشت و توصیفات سویفتی هجوآمیزش از جامعه‌ای بیگانه، سبب کسب شهرتی شد که تاکنون هرگز فروکش نکرده است.

تا امروز احتمالا این کتاب هنوز بهترین کتابی است که می‌توان برای معرفی شیوه درک ابعاد بالاتر یافت. ما در معرض درک نگرشی می‌دهد که بر اساس آن ساکنان نقطستان(صفر بعد)، خطستان(یک بعد) و تختستان(دو بعد) به جهان خود خو گرفته‌اند. آن‌ها نه فقط از درک محدودیت چشم‌انداز خود ناتوانند، بلکه هر تلاشی برای وادارکردنشان به فرارفتن از آن محدودیت‌ها هم خشمگینشان می‌سازد.»

دیونیس بورگر در رمان «گویستان: داستانی درباره فضاهای خمیده و جهانی گسترش‌یابنده» سعی دارد تا نگاه تبعیض‌‍آمیز و طبقاتی، به‌ویژه به زنان را که در کتاب «تختستان» به آن اشاره شده است را خنثی کند. این کتاب علاوه بر بهبود درک ما از جهان، به ما نشان می‌دهد که دنیای پیرامون‌مان چگونه دنیایی باید باشد.

کتاب «گویستان» از چهار بخش «دنیای مسطح»، «انطباق و تقارن»، «دنیاهای خمیده» و «دنیاهای گسترش یابنده» تشکیل شده است و «دورانی متفاوت»، «سفر کاوشگران»، «اصیل‌زادگان و دورگه‌ها»، «کفش‌قرمزی»، «یک شایعه»، «تجسمی از گردستان»، «چشم‌اندازهای دوردست»، «فواصل افزایش‌یابنده»، «معجزاتی در حجمستان» و «درک‌ناشدنی» از جمله فصل‌های این کتاب به شمار می‌آیند.

آیزاک آسیموف در بخشی از پیش‌‌درآمدش بر کتاب «گویستان: داستانی درباره‌ی فضاهای خمیده و جهانی گسترش‌یابنده» به نام «اینیشتن رخ داد» درباره ضرورت نگارش این کتاب می‌نویسند: «در فاصله‌ی بین تختستان در دهه‌ی 1880 میلادی و گویستان در دهه‌ی 1960 میلادی، اینیشتن رخ داد و ناگهان همه‌ی ما مجبور شدیم درک کنیم: تمام آن خطوط راستی که بااطمینان با آن سروکار داشتیم، کمی از آنچه می‌اندیشیدیم، پیچیده‌ترند.

لذا گویستان به نوبه‌ی خود، یک معرفی هندسی است به جهان اینیشتنی. البته نترسید، این داستان حاوی هیچ ریاضیات پیچیده‌ای نیست و درکتان را پیچ‌وتاب نخواهد داد. گویستان هم به‌سان تختستان یک فانتزی خوشایند است. هیچ حس نمی‌کنید که درحال یادگیری هستید یا حسی شبیه به آن نخواهید داشت؛ اما یاد خواهید گرفت، بدون اینکه بتوانید جلویش را بگیرید؛ و وقتی کارتان با این کتاب تمام شد، اگر روزی سروکارتان با نگاه اینیشتنی افتاد، خواهید فهمید که به برکت خوشه‌هایی که از این کتاب چیده‌اید، فهم ایده‌های اینیشتن بسیار ساده‌تر شده است.»