ایران شهر (شناخت شهرهای ایران باستان در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان)

قسمتی از کتاب ایران شهر:

شهر و شهرنشینی از پدیده‌هایی است که در طول حیات چندهزارساله انسان، به وجود آمده و در طی قرون متمادی، دستخوش تغییر و تحول بسیار شده است. تشکیل و استقرار گروه‌های انسانی و شکل‌گیری شهرها در فلات این سرزمین، از مباحث مهم در تاریخ شهرسازی ایران بوده که مطالعات پراکنده‌ای را در طول چند دهه گذشته، صرف خود نموده است.

ایران هزاران سال تاریخ مداوم دارد، تاریخی سرشار از فراز و نشیب‌های عبرت آموز، در این میان، یکی از بارزترین جلوه‌های فرهنگ و تمدن مردم ایران، دوران باستان است، دورانی شکوهمند که تمدن بشری را پربارتر کرد و بر غنای آن افزود. نخستین شهرها، در مناطق (شهر شوش – خوزستان)، (شهر سوخته – سیستان) و (شهر جیرفت – کرمان) و به طور کلی، در جاهایی شکل گرفتند که آب فراوان و شیرین رودخانه‌هایشان به آسانی زمین‌های وسیعی را آبیاری می‌کرد. آثاری که در جیرفت به دست آمده، انقلابی را در باستان شناسی و تاریخ خاورمیانه باستان ایجاد کرده و محققان و باستان شناسان را بر آن داشت که با اندک تاملی، مهد تمدن بشر را، نه در جنوب عراق کنونی که بین النهرین (میان رودان) نامیده می‌شود.

بلکه در تمدن سرزمین جیرفت، در جنوب شرق ایران جستجو کنند. پیش از آمدن آریایی‌ها به ایران (ماد و پارس)، دو تمدن و فرهنگ فاخر در این سرزمین با نام‌های، تمدن اوراتور در شمال غرب و تمدن ایلام در جنوب غرب ایران وجود داشته است و می‌توان اظهار کرد که، مرز و بوم ایران دارای دوران تاریخی بسیار طولانی بوده، تاریخ بومی و اصلی کشور ما، حدود پنج هزار سال پیش با آغاز تاریخ ایران شروع شده و به طور مداوم تاکنون ادامه داشته است. می‌توان گفت که همین ناحیه‌ای که جیحون آن را آبیاری می‌کرده و بسیار آبادان و حاصلخیز بوده است، جایگاه نخستین ایرانیان و خاستگاه آنهاست، در اثر سرد شدن ناگهانی هوا و یا به خاطر زردپوستانی که از سوی شمال به ایرانیان فشار می‌آوردند…