امپراتوری ساسانی

امپراتوری ساسانی

درباره نویسنده تورج دریایی:

تورج دریایی (Touraj Daryaee) نویسنده کتاب امپراتوری ساسانی، در سال ۱۹۶۷ میلادی (۱۳۴۶) در تهران به دنیا آمد و دوران دبستان و دبیرستان خود را در ایران و یونان گذرانده و در سال ۱۹۹۹ از دانشگاه کالیفرنیا در لُس‌آنجلس دکترای تاریخ دریافت کرد. او در صفحه شخصی خود در مورد پیشینه خانواده خود نیز توضیح داده و آن‌گونه که از این اطلاعات برمی‌آید او از نوادگان ناخدا ابراهیم دریایی، ناخدای کشتی پرسپولیس است که در بوشهر فعالیت داشت. کشتی پرسپولیس نخستین ناو جنگی نوین بود که دولت ایران در زمان ناصرالدین‌شاه وارد خلیج پارس کرد.

دریایی در گفتگو با روزنامه (توقیف‌شدهٔ) اعتماد ملی، انگیزه‌اش از پژوهش تاریخ ساسانیان را، وقف زندگی علمی خود به تاریخ ساسانیان می‌داند. و دربارهٔ علت آن گفته‌است: «برای این‌که فراموش شده‌اند؛ در ایران به نوعی، و در خارج کاملاً. به هر حال باید یک منجی داشته باشند.» در سال ۲۰۱۰ «انجمن بریتانیایی مطالعات خاورمیانه» (BRISMES)، کتاب «ایران ساسانی» (Sasanian Persia) نوشته تورج دریایی را به عنوان یکی از سه برنده جایزه امسال «انجمن دوستی بریتانیایی-کویتی» در زمینه پژوهش‌های خاورمیانه معرفی کرد.

«انجمن بریتانیایی مطالعات خاورمیانه» این کتاب را «یک شاهکار» و «کتابی واقعاً عالی» توصیف کردند. به گفته داوران اهدای جوایز این انجمن، کتاب ایران ساسانی، «در روزگاری که اروپامحوری، باعث شده تا مطالعات دوران باستان با تحریف روبه‌رو شود. وزنه‌ای به‌موقع در برابر این تحریف‌ها قرار داده‌است.» جوایز این انجمن هر ساله به بهترین آثار دانشوران تعلق می‌گیرد. که به زبان انگلیسی در موضوع خاورمیانه نوشته‌شده باشد. و نخستین بار در بریتانیا به چاپ رسیده‌باشد.

دریایی در کتاب «ایران ساسانی» تلاش کرده‌است تا به آن بخش از تاریخ که معمولاً مورد غفلت قرار گرفته. یعنی تاریخ اجتماعی بپردازد و با استفاده از منابعی تازه، روند شکل‌گیری نهادهای اداری ایران را از زمان اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانی تا دوران یزدگرد سوم، آخرین شاه این دودمان پی‌گیری کند. بررسی فراز و نشیب کوشش‌های نوادگان یزدگرد سوم برای برپایی حکومتی ایرانی، در حدود یک قرن پس از شکست ساسانیان از اعراب، بخشی دیگر از اثر تحقیقی تورج دریایی را تشکیل می‌دهد.

علاوه بر تاریخ دوران ساسانی، تورج دریایی در حوزه پژوهش در زبان و ادبیات فارسی میانه، دین زرتشت و سکه‌شناسی ایرانی نیز از دانشگاهیان فعال است. و ویراستار کتابی دربارهٔ احمد تفضلی زبان‌شناس ایرانی (نوشته محمود امیدسالار) است.

درباره کتاب امپراتوری ساسانی:

گن گرث ویت استاد تاریخ: «تورج دریایی با نگارش نخستین اثر تک جلدی درباره مقطعی مهم از تاریخ، نه فقط برای تاریخ ایران که برای تاریخ روم و اوایل دوره اسلامی، «نسلی جدید» از پژوهشگری دوره ساسانی را خلق کرده است. تبحر نگارنده چشمگیر است و بر طیفی گسترده از منابع، با شفافیتی مثال‌زدنی مسلط است.»

ریچارد نلسون استاد بازنشسته مطالعات ایران دانشگاه هاروارد: «کتاب تورج دریایی درباره ایران دوره ساسانی، به مراتب بیش از نوشته‌جات پیشین در این زمینه، به جزئیات پرداخته و در بردارنده انبوهی از داده‌ها و منابع است. این اثر، یک شاهکار پژوهشی و کلام آخر درباره تمامی جنبه‌های تاریخ ایران ساسانی شمرده می‌شود؛ از تاریخ سیاسی گرفته تا مذهب، جامعه و بازرگانی.»

قسمتی از کتاب امپراتوری ساسانی:

اردشیر اول توانست اردوان چهارم اشکانی را به سال ۲۲۴م. در دشت هرمزگان شکست داده و شاهنشاهی ساسانی را تأسیس کند. وی سپس عنوان شاهنشاه را اقتباس. و فتوحاتی را آغاز کرد که قلمرویی به نام ایران شهر (اران شهر) را در بر می‌گرفت.

اما پیش از درگرفتن نبرد سرنوشت ساز میان آخرین شاه اشکانی و سردودمان ساسانی. حوادث بسیاری، چه در داخل و چه در خارج، رخ داده بود. که زمینه‌ساز به قدرت رسیدن دودمان تازه شمرده می‌شد. از یک سو در غرب، امپراتوری روم یکی از بدترین سده‌های خود را تجربه می‌کرد. و آینده آن به هیچ روی مطمئن نمی‌نمود: واحدهای ارتش روم که هریک سرسپرده (یکی از سرداران آن بود. کشور را به هرج و مرج رسانده و هر دم، «امپراتوری» از سربازخانه‌ها سر بر می‌آورد. و پس از مدتی کوتاه، با همتایی دیگر جایگزین می‌شد.

ویژگی دوره امپراتوری کاراکالا، حاکمیت مذهبیون متعصب بود که جنگ‌های داخلی را نیز در پی داشت. اردوان چهارم در سال ۲۱۷م. در نزدیکی نصیبین به جنگ با کاراکالا و سپاه روم روی آورد. معاهده سال ۲۱۸م.، روم را متعهد به پرداخت غرامت کرد و کنترل بخش بزرگی از میانرودان را به اشکانیان سپرد. دو امپراتور بعدی، یعنى الاگا بالوس (۲۱۸ تا ۲۲۲) و الكساندر سوروس (۲۲۲ تا ۲۳۵) با مسائل داخلی خود روبرو بودند. که مانع آنها از اولویت دادن به مسئله اشکانیان و سپس ساسانیان می‌شد.

همزمان با عقب زدن رومیان توسط اردوان. خود وی در داخل با چالشی از سوی بلاش ششم روبرو شد که تا سال ۲۲۱-۲۲۲م. به ضرب سکه به نام خود پرداخته بود. این خود می‌رساند که هنوز یک دولت مرکزی یکدست، زیر فرمان شاهنشاه اشکانی، تثبیت نشده بود. پس دیگر جای شگفتی نبود که یک فرمانروای محلی و خاندان او در استان پارس، یکباره قد علم کرده. و بتوانند در زمانی کوتاه، سرزمین‌های اطراف خود را نیز تصرف کنند. اردوان با مسائل بزرگتری روبرو بود. و نمی‌توانست به حوادث «کم اهمیت‌تر» در پارس بپردازد.