خرد و معجزه (قاضی عبدالجبار معتزلی و نظریه مواضعه اعجاز)

خرد و معجزه (قاضی عبدالجبار معتزلی و نظریه مواضعه اعجاز)

درباره نویسنده عباس دهقانی‌نژاد:

عباس دهقانی نژاد نویسنده کتاب خرد و معجزه، (متولد 1359) استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه بندرعباس است.

درباره کتاب خرد و معجزه:

قسمتی از کتاب خرد و معجزه:

عمده شهرت قاضی عبدالجبار مرهون آثار و نظریه‌های کلامی او است. علاوه بر آثار کلامی، در سایر آثارش نیز شیوه بحث کلامی است. حاکم ابوسعد (متوفی ۵۴۴) او را شکافنده و مروج علم کلام خوانده و کتب کلامی وی را منبع و محل مراجعه واعتماد معتزلیان دانسته است. همچنین وی عبدالجبار را خاتم اندیشمندان کلام معتزلی معرفی می کند.

در نظر عبدالجبار علم کلام هدف و غرضی غیر از خداوند ندارد و بدین جهت بر فقه، که برخی آن را وسیله رسیدن به منافع دنیوی قرار داده اند، برتری دارد. عبدالجبار مانند سایر معتزلیان اصول دین را توحید، عدل، منزلة بين المنزلتين، وعد و وعيد و امر به معروف و نهی از منکر دانسته و کتاب شرح الأصول الخمسة را در شرح این پنج اصل نگاشته است. اما به نظر می‌رسد این کتاب بیشتر برای عوام بوده و عبدالجبار کمتر در صدد ارائه نظرات وتدقيقات شخصی خود در آن است.

به همین روی در کتاب مختصر الحسنی اصول دین را توحید، عدل، نبوات و شرایع دانسته و وعد ووعيد، اسماء و احکام و امر به معروف و نهی از منکر را داخل در شرایع دانسته است. اما در المغنی اصول دین را در توحید و عدل منحصر کرده و نبوات، شرایع، وعد و وعید، منزلة بين المنزلتين و امر به معروف و نهی از منکر را داخل در عدل می‌داند. انکار هر یک از این اصول موجب کفر و خروج از دین است. وی شناخت اصول دین را بر مكلف واجب دانسته و قائل است مکلف پس از آموختن این اصول باید فقه و شرعیات را نیز فراگیرد.