خاطرات دو سفیر

خاطرات دو سفیر (اسراری از سقوط شاه و نقش پنهان آمریکا و انگلیس در ایران)

درباره نویسندگان ویلیام سولیوان و آنتونی پارسونز:

ويليام سوليوان پيش از آن كه به عنوان سفير آمريكا در ايران منصوب شود، به مدت 4 سال عهده‌دار پست سفارت ايالات متحده در فيليپين بود. وي در اين مدت مذاكرات دامنه‌‌داري را به منظور تجديدنظر در شرايط استفاده از پايگاههاي نظامي و همچنين انعقاد يك قرارداد بازرگاني جديد با دولت فيليپين آغاز كرده بود كه البته نتوانست به موفقيت چنداني در آنها دست يابد. سوليوان در ژوئن سال 1977 از سوي دولت جيمي كارتر كه به تازگي در انتخابات رياست جمهوري پيروز شده بود، به عنوان سفير آمريكا در ايران منصوب شد و اين در حالي بود كه پيش از آن او سابقه فعاليت ديپلماتيك در هيچ كشور اسلامي را نداشت.

وي در زمان حضور خود در ايران از نزديك شاهد آغاز حركت انقلابي مردم و در نهايت پيروزي انقلاب اسلامي بود. مأموريت سوليوان در ايران به فاصله چند ماه پس از استقرار نظام جمهوري اسلامي پايان يافت و وي پس از بازگشت به آمريكا به دليل اختلاف‌نظر با دولت كارتر، از پذيرش پست ديپلماتيك جديد خودداري ورزيد و پس از 32 سال حضور در وزارت امور خارجه اين كشور و نزديك 15 سال فعاليت در سمت سفير، بازنشسته شد.

آنتوني پارسونز نيز در اواخر سال 1973 به عنوان سفير انگليس در تهران منصوب شد. وي پيش از آن عهده‌دار مسئوليت معاونت قسمت امور خاورميانه در وزارت خارجه اين كشور بود. پارسونز پس از ورود به ايران با توجه به شرايط سياسي و اقتصادي موجود، عمده تلاش خود را بر توسعة فعاليتهاي اقتصادي و بازرگاني اتباع و شركت‌هاي انگليسي با ايران نهاد كه سودهاي هنگفت و سرشاري را نصيب آنها مي‌ساخت.

وي در سالهاي 56 و 57 به دنبال آغاز حركت انقلابي مردم ايران، به يكي از مشاوران نزديك شاه تبديل شد به طوري كه هر يك روز در ميان به همراه سوليوان طي ملاقات با محمدرضا، به بررسي تحولات جاري و راهيابي براي خنثي كردن نهضت اسلامي مردم ايران مي‌پرداخت. پارسونز در آستانه پيروزي انقلاب اسلامي، تهران را ترك كرد و به لندن رفت. وي سپس به رياست هيأت نمايندگي انگليس در سازمان ملل متحد منصوب شد. پارسونز قبل و بعد از اين مسئوليت، مشاور خانم مارگارت تاچر در امور خارجي بود و در همين سمت بود كه به نخست‌وزير انگلستان توصيه كرد از پذيرفتن محمدرضا به عنوان پناهنده سياسي در اين كشور خودداري ورزد.

درباره کتاب خاطرات دو سفیر:

انقلابی که در سال ۱۹۷۹ به سرنگونی شاه ایران انجامید بی‌شک یکی از مهمترین وقایع سیاسی نیمه دوم قرن بیستم به شمار می‌آید. نتایج این انقلاب در سطح جهانی هنوز به طور کامل روشن نیست، لیكن آثار آن در برهم زدن موازنة استراتژیک منطقه حساس خاورمیانه بین آمریکا و شوروی کاملا مشهود است. ماجرای اشغال سفارت آمریکا در تهران و به گروگان گرفتن دیپلمات‌های آمریکایی در ایران یکی از پیامدهای این انقلاب است که آثار آن به این زودی‌ها از میان نخواهد رفت. ناتوانی سیاست خارجی آمریکا در برخورد با این مشکل، دنبال ضعف و سردرگمی واشنگتن در درک انقلاب ایران و برخورد نا آگاهانه و غیر‌منطقی با آن بود که چنین عواقب ناگواری را به بار آورد.

به این دلیل و دلایل بسیار دیگری است که کتابها و تحلیل‌های بسیاری درباره انقلاب ایران نوشته شده و از این پس نیز نوشته خواهد شد. بعضی از این کتابها به صورت یک تحقیق سیاسی و اجتماعی تهیه و تنظیم شده و برخی دیگر جنبه مدافعه و توجیه سیاست‌های اعمال شده در جریان این انقلاب را دارد. کتاب حاضر نه از نوع نخست و نه از گروه دوم است، بلکه شرح بی‌پرده وقایعی است که در دوران خدمت سفیران کبیر آمریکا و انگلیس در ایران در دوران تکوین و اوج گیری و به ثمر رسیدن انقلاب ایران اتفاق افتاده است. ضمن شرح وقایع این دوران که بیشتر جنبه حکایت دارد، نقش شخصیت‌ها و نیروهائی را که در این فاصله زمانی در ایران منشاء اثری بوده‌اند نیز تشریح شده است.

قسمتی از کتاب خاطرات دو سفیر:

کارتر در آغاز صحبت خود بر اهمیت استراتژیک ایران برای ایالات متحده آمریکا و متحدین دیگر غربی با تاکید کرد. او سپس از شاه ایران به عنوان یک دوست نزدیک و یک متحد قابل اعتماد برای آمریکا یاد کرد و به گرمی از وی پشتیبانی نمود کارتر همچنین اهمیت ایران را به عنوان یک عامل ثبات برای امنیت منطقه حساس خلیج فارس مورد تاکید مجدد قرار داد و در خاتمه موضوع قیمت نفت و سایر مسائل مورد علاقه بین ایران و آمریکا را متذکر شد و از من خواست اگر سوالاتی دارم مطرح کنم.

از آنجا که حکومت جدید سیاست خود را در بعضی مسائل حساس مربوط به ایران روشن نکرده بود و در سخنان رئیس جمهوری هم اشاره صریحی به این مسائل نشد من سه مسئله عمده را که در نظر داشتم عنوان کردم. سئوال اول من درباره میزان فروش وسائل نظامی به ایران بود. در حکومت‌های گذشته آمریکا دست ایران در خرید وسائل و تجهیزات نظامی از آمریکا، از ساده‌ترین تا پیچیده‌ترین و پیشرفته‌ترین آنها باز بود و در مذاکرات خود با مقامات نظامی دریافتم که لیست مفصلی از سفارشات جدید هم به وزارت دفاع داده شده است. من اطلاع داشتم که پرزیدنت کارتر دستورالعمل جدیدی درباره محدودیت فروش تجهیزات نظامی به کشورهای دیگر صادر کرده و حال می‌خواستم بپرسم سفارشات تازه ایران با توجه به این دستورالعمل چه صورتی پیدا خواهد کرد.

جواب رئیس جمهوری خیلی سریع و صریح بود. او گفت که می‌خواهد در معامله با ایرانی‌ها کاملا سخی و گشاده دست باشد و در لیست سفارشات ایران هم مورد خاصی که منعی برای فروش آن وجود داشته باشد ندیده است…