حقوق کیفری و لیبرالیسم

حقوق کیفری و لیبرالیسم (بررسی کیفر در سنت فلسفی لیبرالیسم)

لیبرالیسم پدیده‌ای است متعلق به دنیای مدرن که ریشه در آموزه‌های فیلسوفان عصر روشنگری دارد. این پدیده، با وجود دگرگونی‌ها و قبض و بسط‌های نظری و فلسفی‌اش در گذر زمان، ارزش‌ها و آرمان‌هایی را پژواک می‌دهد که آن را از سایر مکتب‌های اخلاقی و سیاسی متمایز می‌کند؛ ارزش‌هایی که ساحت‌های گوناگونی را تحت تأثیر قرار داده و یکی از آن‌ها ساحت حقوق کیفری است. گرانیگاه این تفکر، دفاع از نوعی جرم انگاری و کیفرگذاری است که با ابتناء بر آرمان‌هایی چون آزادی، مدارا و خود مختاری مشروعیت می‌یابد. انسان لیبرال به اعتبار تحول ژرفی که در مبانی و پیش فرض‌های معرفتی و ارزشی‌اش پدید آمده است، وجود کیفر را جز در مواردی که به ضرورت وجودی آن قانع شود، برنمی‌تابد. کیفر برای چنین انسانی، امر مذمومی است تا ممدوح؛ چون به شکل ناروایی به ساحت آزادی، حریم خصوصی و خود مختاری‌اش تجاوز می‌کند و وجود آن فی نفسه موجب تحمیل مرارت می‌شود و با شرط مدارا و رواداری نمی‌سازد؛ چون نوعی نابردباری و عدم مدارا نسبت به کنش‌های آدمیان را به نمایش می‌گذارد و در بادی امر، برنتافتنی و نپذیرفتنی است. اما همین انسان به اقتضای مشکلات و نیازهایی که دارد، با وجود آنکه نمی‌تواند به سایر پیشینیان خاضعانه در برابر مجازات و ماهیت رنج افزای آن تسلیم شود، در عین حال نمی‌تواند از ضرورت وجودی آن نیز غافل شود. او سرانجام کیفر را می‌پذیرد، ولی نه گشاده دستانه و سخاوتمندانه و نه به هر قیمتی و با هر توجیهی. کیفر را می‌پذیرد، نه به دلیل بداهت، بل به شرط وجاهت آن و اینکه پاره‌ای از نیازهای انسانی را برآورده نماید و آن‌ها را در برابر مخاطره‌هایی که همواره در کمین شان است، ایمن سازد.