ایران در جنگ جهانی دوم

ایران در جنگ جهانی دوم (مجموعه تاریخ ایران: روایتی دیگر 4)

درباره کتاب پایان دو قرن سکوت:

مجموعه «تاریخ ایران: روایتی دیگر»، به دبیری بهزاد کریمی، شامل بررسی سیر تحولات تاریخ ایران است. با نگاهی تازه و با اتکا بر منابع معتبر و روش‌های مقبول در پژوهش‌های تاریخی. ویژگی اصلی این مجموعه داشتن نگاهی همه‌جانبه، فرهنگی و انتقادی به رویدادهای تاریخ ایران در عرصه ایرانِ فرهنگی است. و در تلاش است تاریخ را نه به قصد ماندن در گذشته و نه برای تفاخر و تحقیر در حال، بلکه برای ساختن آینده‌ای روشن روایت کند.

ایران در جنگ جهانی دوم، جلد چهارم این مجموعه است که به وضعیت ایران در جنگ جهانی دوم می‌پردازد. این کتاب در چهار فصل به روایت اوضاع ایران در جنگ جهانی دوم، بی‌طرفی و ناگزیر طرفداری از یکی از طرف‌های درگیر و پیامدهای آن می‌پردازد. فصل اول درباره شروع جنگ جهانی دوم در اروپاست. فصل دوم به اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در جنگ جهانی دوم می‌پردازد. فصل سوم به استعفای رضاشاه، اوضاع ایران پس از خروج او و انتقال سلطنت به محمدرضا شاه می‌پردازد و در فصل چهارم به نتایج جنگ جهانی دوم در ایران پرداخته می‌شود

قسمتی از کتاب پایان دو قرن سکوت:

پس از استعفای رضاشاه و قرائت استعفانامه، مجلس صحنه نطق‌های نمایندگانی شد که پس از شهریور ۱۳۲۰ زبان باز کرده بودند. چه آن‌ها که همواره منتقدش بودند اما زبانشان بسته شده بود و چه آن‌ها که در دوره رضاشاه مدح او را می‌گفتند و برایش یقه می‌دراندند. حالا اما با گفتن «الخیر ما وقع» به انتقاد از دوره او می‌پرداختند. از جمله یعقوب انوار که گفت: «روزنامه‌های ما نباید مثل مرغِ منقارچیده در قفس آهنین باشند. تا کی ملت ایران باید صدا نداشته باشد که بگوید ظلم خانه مرا خراب کرده است؟» پس از یعقوب انوار، علی دشتی نطق کوتاهی کرد. که در روزهای بعد موضوع اصلی حملات رادیو بی‌بی‌سی به شاه مستعفی شد.

دشتی پس از ذکر مقدمه‌ای درباره استبداد و حکومت مطلقه بیست‌ساله از دولت خواست که بدون نظر مجلس به رضاشاه اجازه خروج از کشور ندهد. دشتی گفت:‌«مردم عجالتا می‌خواستند که این قسمت به‌طور صحیح معلوم شود که حقوق افراد و دولت به‌طور صحیح حفظ شده باشد. خلاصه وکلا میل دارند بفهمند تعدی و اجحافی به مالیه مملکت نشده است.»

او حتی فروغی را مناسب زمامداری ندانست. و به خاطر غصب املاک مردم یا نقض «حق غیرقابل انکار مالکیت خصوصی»، رضاشاه را تقبیح کرد. و درباره جواهرات سلطنتی، اموال منقول و موجودی‌های رضاشاه در بانک‌های خارجی و حساب ذخیره کشور به‌تفصیل بحث کرد. و تقاضای رسیدگی داشت و این‌که «صد یا دویست نفر بروند آن‌جا و جواهرات را ببینند فایده ندارد. بلکه باید یک هیئتِ طرف اعتماد مجلس معین شود که آن‌ها را تطبیق کند با ثبت آن‌ها». دشتی به محمدرضا پهلوی هم هشدار داد که اگر می‌خواهد تاج‌وتختش برقرار بماند نباید در مسائل حکومتی دخالت کند.